Sırp müellif Duşan Kovaçeviç‘in kaleme aldığı, usta yönetmen Işıl Kasapoğlu‘nun direktörlüğünü üstlendiği, beşere dair hislerin güldürerek ve sorgulayarak sahnelendiği, oyuncuların “oyunun içinde oyun kurarak” oynadıkları eser, her yaştan seyircide izler bırakıyor. Devlet Tiyatroları’nın usta sanatkarları Yetkin Dikinciler ve Bülent Emin Yarar, Aoyunun 10 yıllık serüvenini, oyunla bütünleşen his ve fikirlerini anlattı.
“ÖZ YAZAM HİKAYESİ SAYILABİLİR”
Yetkin Dikinciler, oyunun Yugoslavya’nın dağılma, yeni ülkelerin kurulma sürecinde, 1990’larda yazıldığını ve bir öz ömür hikayesi sayılabileceğini söyledi. Müellif Kovaçeviç’in kültür ataşeliği, müelliflik, direktörlük yapmış çok istikametli bir kalem olduğunu belirten Dikinciler, müellife ilişkin oyunların hem Türkiye’de hem dünyada sahnelendiğini lisana getirdi.
SEYİRCİYİ OYUNA KATIYOR
Oyunda usta bir edebiyat adamı olan Theodor karakterine hayat veren Dikinciler, oyun sırasında sorular sormak suretiyle seyirciyi oyuna kattığını, böylelikle “tiyatro diliyle” sanal bir duvar olan “dördüncü duvarı” yıktığını vurguladı.
“İÇTENLİK VE İÇTENLİKLE OYNUYORUZ”
Yazarın ve direktörün metindeki parantez içlerini seyirciyle paylaşmasının fiziki bir biçim farkı oluşturduğuna dikkati çeken Dikinciler, “Bence bu oyunun 10 yıl boyunca oynamasında bir sır ya da sihirden kelam etmekten çok, müelliften başlamak üzere direktörü ile devam eden, bizim de sahnede taşımaya çalıştığımız içtenlik ve içtenlikle devam eden bir süreci gösteriyoruz her defasında” diye konuştu.
Oyunda izleyiciyi o anın gücüyle seçerek sorular yönelttiğini ve izleyiciyi oyuna kattığını belirten Dikinciler, şunları söyledi: “Bu oyun, mesleksel gelişimimde hoş bir yere oturdu. Işıl Kasapoğlu birinci provalarda kızını seyirci koltuğuna oturttu. ‘Ona anlat’ dedi. ‘O’ çok kıymetli. O denli bir etkileşim başlıyor. İşte bu samimiyetin şahsen kendisi. Oyunda herkesin ferdî ömrüne nazaran bir bavul açılıyor ve içinden bir şeyler çıkıyor. Kendi hayatımızı ıskalamadığımızı düşünüyoruz lakin Luka Laban, Theodor’un her şeyini biriktiriyor 18 yıl boyunca. İşte bu da bir tenkit. Biz hayatımızda ne yapıyoruz?”
“HER OYNAYIŞIMIZDA KALBİMİZ FARKLI ATIYOR”
Hayattaki kimi olayların çok acıklı ve makus olduğunu, bunları kıssada acıtarak aktarmanın manası olmadığının altını çizen Dikinciler, şöyle devam etti:
“Biz bu kıssaları ferahlamak ve yeterli olmak için anlatıyoruz. Ferahlamak için gülmeye muhtaçlığımız var. Müellif bunu da başarmış. Biz bu yorumda bunu ıskalasaydık, eser koyu, karanlık, iletilemeyen bir oyuna dönüşürdü. Seyirci tadını çıkarsın diye biz de her oynayışımızda tadını çıkarıyoruz. İnsanlık olarak ağlanacak halimize gülmemiz gerekiyor. Keder edersek gülmeyi hak ederiz. Her oynayışımızda cümleleri tekrar söylüyormuş üzere oynuyoruz. Biz her yine sahneye çıktığımızda yaşadığımız hayatla çıkmış oluyoruz. Bu da taze bir şey aslında. Kalbimiz bile farklı atıyor.”
“HAYATA EŞLİK ETMEK GEREKİYOR”
Oyunun sahnelendiği mühlet içerisinde farklı dizi ve sinema sinemalarında oynayan Dikinciler, Profesyonel’in kendi hayatlarının yalınlığını daha rahat yaşadıkları verimli bir alana dönüştüğünü belirtti.
Dikinciler, şunları kaydetti: “Her oynadığımda daha canlı oynuyorum. Hayatta yaşadıklarımızı unutturacak kadar daha kıymetli bir oyun alanımız var. Dizilerde oyuncular seçiliyorlar lakin oyunculuk da yapamaz oluyorlar. Zira belli müddetlerde süratle bir şeyler çekiliyor. Oyuncu olmak için hayata eşlik etmek gerekiyor. Hayatı en güzel mevzu edebilen tiyatro ve sinemadır. Bu oyun bütün bir hayatı bize özetlediği için çok kıymetli. Bize de her şeyi yine hatırlatıyor. Körü körüne bağlılığı, içimizdeki sesi dinlemeden bir şeyin içine atlayıp o akışta gitmek. ‘Hayır’ diyor oyun. Oyundan seyirciler kendi hayatından soru işareti ve his ile çıkıyor. Bana bu çok kıymetli geliyor.”
“RUHSAL BİR TEMAS KURDUK YAZARLA”
Emekli bir polis Luka Laban’ın 18 yıl boyunca kimi vakit nefretle, kimi vakit eleştirerek takip ettiği Theodor ile bağının vakitle farklılaşmasını güldürü ögeleriyle sahnede canlandıran Bülent Emin Fayda, sahneye içinde “acıklı güldürü oyunu” tasvirini yaptığı çantayla çıktığını söyledi.
Çanta betimlemesinin bile oyunun ne kadar ince ve hassas kurgulandığını gösterdiğini söz eden Fayda, dramaturjisine en güvendiği oyunlardan Profesyonel’in müellifi ile tanışma fırsatı bulduğunu lisana getirdi. Fayda, karakterlere hayat verirken oyuna nasıl çalıştıklarını ise şu sözlerle anlattı:
“Biz prova basamağında müellifle buluşmaya çalışırız, arkadaş oluruz, dost oluruz ve artık oyun çıktığında bu samimiyet yaşanıyorsa, aramızdaki bu bağ kurulmuşsa işte o vakit yaşanıyor oyunun seyirlik hale gelişi. Buna Işıl Kasapoğlu da dayanak veriyor. Hepimiz ruhsal bir ilişki kurduk müellifle. Luka içimizden biri, yurdum insanı. Bizler bu coğrafyadan beslendik, hem oyuncu kimliğimizle hem de biz olarak. Birinin taklidi olmayacağız hiçbir vakit. Bir sistem eleştirisi de var. Bu tenkidin içinde o kadar çok kesim var ki, seyirciye bu modüllerden bir kısmı değiyor. Birtakım şeyler doğaçlamalardan da doğuyor.”
Bülent Emin Fayda, genç tiyatroculara “tiyatro maskı” olmaları, bir taraftan güldürürken bir taraftan ağlatmaları öğüdünü vererek, Profesyonel’in de tıpkı bir tiyatro maskı üzere acıyı acıyla anlatmadığını söz etti.
“HER GÜN KİLOMETREYİ SIFIRLIYORUZ”
Bülent Emin Fayda, oyuna birinci başladıklarında uzun soluklu bir serüven olacağını hiç düşünmediklerini belirterek, genel provanın çok başarısız, prömiyerin ise çok başarılı olduğunu ve o günden sonra bayrağın yere inmediğini lisana getirdi.
Yarar, “Her kezinde taze bir seyirci geliyor. Biz de kendimizi taze ve canlı tutmak zorundayız. 10 yıl fizikî olarak bir şeyler götürüyordur. Hiçbir tiyatro metni eskimez. Her seferinde Yetkin’i birinci kere dinliyormuş üzere oynuyorum. Bu dünyanın en keyifli şeyi. Her gün kilometreyi sıfırlayıp o denli çıkıyoruz sahneye” dedi.
Oyuncunun sıkıntısı yoksa cümlelerin hiçbirinin seyirciye geçemeyeceğinin altını çizen Fayda, yapıttaki ögeleri dikte etmeden aktardıklarını söyledi.
Yarar, Profesyonel’in 700’üncü temsiline yaklaştığını, seyircinin her halde gelmesini ve çoğalmasını istek ettiklerini belirterek, “80 milyonun ne kadarıyla buluşuyoruz? Sanattan korkmayalım ve çoğalalım.” sözünü kullandı.