Tarihte “Medeniyetler geçidi” olarak nitelendirilen Ağrı‘nın Doğubayazıt ilçesinde Topkapı’dan sonra en büyük saray olan İshakpaşa Sarayı, son periyotlarda Kültür ve Turizm Bakanlığınca gerçekleştirilen çeşitli düzenlemelerle kıymetli sayıda turisti bölgeye çekiyor.
Osmanlı mimarisinin Anadolu’daki seçkin örneklerinden olan, Büyük Selçuklu Devleti’nin de süsleme sanatının izlerini taşıyan ve 19 yıl evvel UNESCO Dünya Miras Süreksiz Listesi‘ne alınan saray, Türkiye’nin yanı sıra başta Avrupa ve Asya olmak üzere dünyanın her yerinden ziyaretçi ağırlıyor.
İlçenin 7 kilometre güneydoğusundaki bin 900 rakımlı dorukta yer alan 116 odalı tarihi saray, kalorifer sistemi, geçmişte kullanılan tuvalet sistemi, kartal yuvası görünümü ile ilgi çekiyor.
Kapladığı alanla da 3 bin yıl evvelden gelen kıymetli eserler bulunan saray ve etrafı, bu özelliği ile de ziyaretçilerine geniş bir seçenek sunuyor.
Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi (AİÇÜ) öğretim üyesi ve Iğdır Üniversitesi Hoş Sanatlar Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yusuf Çetin, AA muhabirine yaptığı açıklamada, sarayın Osmanlı mimarisinin Anadolu’daki en büyük ve en değerli yapısı olduğunu söz etti.
“ANADOLU'DAKİ TEK SARAY”
İshakpaşa Sarayı’nın tıpkı vakitte Anadolu’daki tek saray olması açısından da kıymetli olduğunu aktaran Çetin, saray bulunduğu pozisyon prestijiyle yalnızca Osmanlı mimarisinin izlerini değil, tıpkı vakitte Selçuklu mimarisi ve Kafkas sanatlarının geleneklerini bünyesinde barındıran eklektik özellikler taşıdığını aktardı.
Çetin, sarayın yapılış süreciyle ilgili ellerinde çok değerli bir data bulunduğunu tabir ederek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Harem taç kapısının üzerinde yer alan kitabede sarayın 1784 yılında Çıldır Oğulları’ndan 2. İshak Paşa tarafından yaptırıldığı yazılmakta. Saray kompleks bir yapı, iç içe yerleştirilmiş ‘U’ biçimli 3 avludan meydana gelmekte.
Saray, daha çok klâsik Türk sanat mimarisinde gördüğümüz iç içe yerleştirilmiş avlular ve bu avluların etrafına yerleştirilen hizmet ünitelerinden meydana geliyor. Genel manada sarayın süsleme özelliklerine bakıldığında Büyük Selçuklu Devleti tesirlerinin ağır formda kendini hissettirdiğini görüyoruz, ayrıyeten mimari formlarda da Selçuklu mimarisi baskın bir biçimde karşımıza çıkmakta. Yer yer devrin moda beğenisi olan Avrupa kökenli barok rokoko ampir tesirler de kendini göstermektedir”
İshakpaşa Sarayı’nın bünyesinde barındırdığı özellikleri ve bilhassa periyodun Avrupa’sında dahi kullanılmayan kısımların kıymetine değinen Çetin, şöyle konuştu:
“Günümüzde kalorifer sistemi dediğimiz sistemin aslında bir formu yapılan çalışmalar sırasında duvar ortalarında bahsettiğimiz bu sıcak su dolanımını sağlayan topraktan yapılmış künk borularda tespit edilmiştir. Tekrar sarayın enteresan bir özelliği o devir Avrupa saraylarında görmediğimiz lakin İshakpaşa Sarayı’nda son derece geniş yer manasında tasarlanan tuvalet kısmıdır. Avrupa saraylarında o devir tuvalet yok. Medeniyet bakımından vakit zaman tartışmalara bahis oluyor, Avrupa’da şimdi tuvalet kavramının saraylarda olmadığı bir devirde İshakpaşa Sarayı’nda bu kadar konforlu büyük bir yerin tuvalet olarak düşünülmesi de takdire şayan.
Bu saray, Doğu Anadolu Bölgesi’nde Selçuklu Devleti ortadan kalkıp Osmanlı Devleti kurulduktan sonra da Selçuklu sanat geleneklerinin baskın biçimde varlığını sürdürdüğünün ve son devirlere kadar bu tesirini ortaya koyduğunun en hoş işaretlerinden birisi olmuştur”
Çetin, sarayın 3 bin yıllık medeniyetlerin bıraktığı yapıtların bulunduğu bir mevkide olduğunu da aktararak, bu manada değerlendirildiğinde sarayın değerinin bir defa daha kendini gösterdiğini söyledi.
“SARAY YANINDA ANADOLU'DA DİĞER ÖRNEĞİ OLMAYAN KAYA MEZAR VAR”
“İshakpaşa, bölgeye gelen çabucak hemen herkesin birinci etapta görmek istediği bir yapı. İshakpaşa Sarayı tahminen yapı prestijiyle ön plana çıkıyor lakin sarayın etrafında daha bedelli eserler de var” diyen Çetin, şunları kaydetti:
“Sarayın etrafındaki yapıtların de seyahat programları kapsamında tanıtılıp turizme kazandırılması lazım. İshakpaşa Sarayı’nın çabucak yanında yer alan ve Urartu periyoduna kadar uzanan, lakin Ortaçağ’da onarılıp günümüze kadar gelebilen eski Beyazıt Kalesi var, bu kalede Doğu Anadolu Bölgesi’nde tek örneği olan Urartu periyoduna ilişkin kabartmalı kaya mezarlığı var ve Anadolu’da diğer örneği yok. Seyahatler düzenlenirken etraftaki bu özelliklerin de göz önünde bulundurulması gerekir”
