İsviçreli bilim insanı ve araştırmacı Ernest Mamboury tarafından 1933’te kaleme alınan Ankara Seyahat Rehberi, başkentin 86 yıl öncesine ışık tutuyor.
Ankara’ya gelen turistler için hamal, bagaj tarifeleri, konuşulan lisanlar, rehberler, para ünitesi, süreksiz ikamet süreçleri, Türk alfabesi, ulaşım araçları, restoranlar, sinema, tiyatro ve konser alanları, bankalar, hastaneler, ibadethaneler, bakanlıklar, hamamlar, bahçeler, stadyumlar ve posta tarifelerine ait bilgilerin yer aldığı rehber, kentin binlerce yıllık tarihi ve kültürel bedellerini de ortaya koyuyor.
Cumhuriyet’in ilanının akabinde kentin geçirdiği büyük değişime işaret edilen rehberde, şu tabirler yer alıyor: “Bir sihirli görünmez el, her şeyi değiştirdi. Gardaki 40 bin metrekarelik bataklık alan kurutuldu ve sıtma hastalığı yok oldu. Bir genişleme planı oluşturuldu. Bir vakitler ölülerin yattığı yerlerde gerçek kamu binaları yükseldi. Çok sayıda otel bir başşehirden beklenen rahatlığı sunan güzelleştirmelerle kapılarını hizmete açtı. Büyük okullar inşa edildi. Yenişehir, Cebeci, Çankaya, Çankırı Kapı, Gar yakınlarında birçok semt oluştu. Ağır siyasi devrinden sonra Ankara hummalı bir yapılaşma periyodu yaşıyor.”
Yeni inşa edilen binaların, meydanların, yolların ve bahçelerin fotoğraflarına yer verilen rehberde, 1836’da Prusya Krallığı’ndan bir subayın çizdiği kent haritası da dikkati çekiyor.
Başkenti gezmek için birinci ve sonbahar aylarını öneren Mamboury, seyahat rehberinde mevsimlere ait şu değerlendirmelerde bulunuyor: “Ekili alanlar ve çiçeklenmiş meralarla bezenmiş Ankara, Fransa’nın Jura bölgesinin büyüleyici bir köşesini andırır. Sıcaklık katlanabilir bir derecede, Ankara, adeta vızıldayan bir arı kovanı üzere hayat dolu olacaktır. Ankara’da ilkbahar otomobil gezintilerinin mevsimidir. Yaz mevsiminde Ankara halkı bağlara yani kentin yakınlarında, biraz yüksekte bulunan, şahane üzümlerin yetiştiği bağlara gidecektir. Bu devirde sanat ve spor ömrü ölür, toplantılar ve kabul merasimleri ertelenir. Bununla birlikte bir yabancı yaz mevsiminde korkusuzca Ankara’ya gelebilir zira sıcaklıklar kuvvetli olmasına karşın hava kurudur, geceler ise serin geçer.
İşte sonbahar. Yavaş yavaş herkes meskenine döner ve hayat olağan seyrine dönmeye başlar. At yarışları, maçlar, toplantılar ve konserler tüm süratiyle devam eder. Hava, gezintiler için elverişli lakin günler kısadır. Sonbahar, ilkbaharın yerini tutmaz. Kış mevsiminde İstanbul sis ve nem içindeyken Ankara’da kar yağar ve toprağı bembeyaz bir örtü kaplar. Güneş, çabucak hemen her vakit parıldar ve beğenilen bir sıcaklık verir.”
ÜÇ FARKLI SEYAHAT GÜZERGAHI
Mamboury, rehberde başşehre günübirlik gelecek, tek gece konaklayacak ya da iki günden fazla kalacak turistler için 3 farklı seyahat güzergahına yer veriyor.
İlk güzergahta Mustafa Kemal Atatürk’ün atlı heykeli, Jülyen sütunu (Belkıs Minaresi), hükümet meydanı, Hacı Bayram Mescidi, bentler ve derelerdeki kaleler, Dış Kale, Dış Ala Kapısı, Hisar Kapısı, Parmak ve Zindan Kapıları ile Akkale, Aslanhane, Yeni, İmaret (Karacabey) mescitleri, Etnografya Müzesi, Halk Konutu (Resim ve Heykel Müzesi) ve Gazi Bulvarı bulunuyor.
Mamboury, akşamı kentte geçirebilecek kadar vakti olan turistlere yeniden tıpkı güzergahı takip etmelerini, lakin gittikleri yerleri detayıyla gezip, kentte öğlen yemeği yemelerini öneriyor. Ankara Palas, Lozan Palas, Belvü Palas, Karpiç, Zevk, İzmir, Lezzet ve Yıldız, Mamboury’nin önerdiği restoranlar ortasında yer alıyor.
Ankara’da iki gece ve daha fazla konaklama imkanı olanlara yönelik daha detaylı bir güzergah hazırlayan Mamboury, saydıklarına ek olarak Ahi Elvan, Hacı Musa ve Zincirli mescitleri, Tabakhane (İsfahani) ve Kuyulu Kahve mescitleri, August Tapınağı, Samanpazarı, Cumhurbaşkanlığı Köşkü de görülecek yerler listesine ekliyor, Yenişehir ve Çankaya’yı gezmeyi, kaleden gün batımını izlemeyi öneriyor.
“ETLİK YAZLIK, MAMAK GÖLGELİK, ÇANKAYA SOSYETİK”
Kentin Hitit periyodundan Cumhuriyet’e kadar mesken sahipliği yaptığı uygarlıklara ve bıraktığı izlere ilişkin bilgilere de rehberde yer veren Mamboury, bugün yerleşimin ağır olduğu semtlere dair şu bilgileri sunuyor:
Dikmen: “Bağların ortasında güney zirvelerin yamacında, cazibeli bir bölge, Ankara Ovası üzerinde beğenilen bir görüntü.”
Etlik: “Ankara Ovası’nda zirvelerin sonlandırdığı kuzey bölgesinde bahçelerin bağların ortasında yazlık yerleşim yeri.”
Keçiören: “Yeşil bir adacıkta bulunan bir köy, Ankaralılar için yazlık yeri.”
Mamak: “Hatip Çayı’nın üzerinde bulunan bağların ve bahçelerin ortasındaki bu yer Ankara’nın en serin ve gölgelik yerlerinden biri.”
Çankaya: “Ankaralıların her vakit yazlık olarak tercih ettiği bir yer olmuştur. İklimi kente nazaran daha serindir zira kuzey rüzgarlarına maruz kalmaktadır. Burası elçiliklerin, temsilciliklerin, yüksek sosyeteye mensup insanların köşklerinin yavaş yavaş inşa edilmeye başladığı şık bir semttir.”