-Zaman Yolcusu belgesel serinizin “Uzaklar” alt başlıklı 4’üncü dönemi için neden Japonya ve Güney Kore’yi tercih ettiniz ve genel olarak ne anlatıyor?
“Zaman Yolcusu” Türkiye Türklerinin kültürel akrabalık bağı olan uluslar ile münasebetlerini inceliyor. Evvel Anadolu’dan başladık. Bu topraklarda kurulan medeniyetler ile buraya göçle gelen Türk kökenli toplulukların nasıl iç içe geçtiğini, tabir yerindeyse “herc ü merc” olduğunu araştırdık. Akabinde, Orta Asya’dan Türkiye’ye uzanan güzergahta 33 kısım halinde Orhun Vadisinden Rusya steplerine kadar kültürel kodlarımızın ipuçlarını aradık. Şaman ritüellerinden Tuva’daki gırtlak şarkıcılarına, dağların doruklarındaki kaya fotoğraflarından Uygur Konservatuarı’ndaki bestelere kadar Türklerin öykülerini keşfettik. Ortaya muazzam bir görsel külliyat çıktı. Son olarak Güney Kore ve Japonya’daki Kadim Türklerin izlerini araştırdık. Buralarda da fevkalâde kültürel keşiflerimiz oldu. 13 asır evvel Göktürklerin Koreliler ile birlikte Çinlilere karşı savaştığını az kişi bilir. “Salsu Savaşı”nın geçtiği bölgeleri, müzelerdeki ortak yapıtları ve Kore tarihçilerinin bize aktardıklarını derledik. Bir de yakın periyoda baktık. Kore Savaşı sırasında Türk askerlerinin kahramanlık hikayelerini ve o ülkede bıraktıkları hoş izlerin öykülerini biriktirdik. Ayrıyeten günümüzdeki bağlarımıza odaklandık. Fakir ve parçalanmış bir ülkeden dünyanın en büyük ekonomilerinden birine nasıl dönüştüklerinin hikayesini anlatmak istedik. Japonya’da da enteresan kültürel benzerlikleri yakaladık. Üretilen peynirden bir pagan inancı olan Şintozime kadar Orta Asya ve Türk menşeli kültürel benzerliklere ulaştık. Kore ve Japon lisanının Türkçe ile olan akrabalığının kökenlerine baktık. Özetle, ortaya yeniden, “kültür tarihinde yolculuk” vaad eden belgesel bir seri çıktı. Doğrusu “Zaman Yolcusu” hiç bir vakit seyahat programı olmadı. Yaptığımız iş; her anı, her imajı izleyende büyük şaşkınlık yaratan, izleyicinin merak ve araştırma hislerini harekete geçiren bir kültür tarihi seyahati.
-Tamamlanması ne kadar sürdü? Çekimler sırasında kültür sebepli alışamadığınız ya da zorlandığınız şeyler oldu mu? (Yaşanan keyifli bir anı yazılabilir) Belgeselde Türklerle Korelilerin kan bağına dikkat çekiyorsunuz. Nedir olayın aslı?
Çekimleri toplamda 18 ay sürdü. Evvel Güney Kore’de vakit geçirdik. Son olarak da bu yıl Eylül ayında Japonya’daydık. Her iki kültürün Türk kültürü, günlük adet ve alışkanlıklarıyla beznerlikleri var. Ben ve takımım hiç bir hususta zahmet yaşamadık, hiç bir zorlukla karşı karşıya bırakılmadık. Bilakis, gittiğimiz her yerde, en ücra köşede sevgiyle ilgiyle karşılandık. Hele araştırdığımız mevzuları anlatınca ilgi ve takviye daha da fazla oldu. Misafirpervelik, yabancılara karşı gösterilen yakınlık ve yardım, karşı tarafı anlamaya uğraş eden samimi bir merak duygusu, bize çok tanıdık geldi. Beni en çok heyecanlandıran, Kore’deki tarihçiler ile Japonya’da Ertuğrul Fırkateyni faciasının yaşandığı Oşima adasındaki köylülerin “Türk” sözünün söylemini yanlışsız seslendirip, bazen gözyaşları içerisinde lisana getirdikleri sevgi, muhabbet kelamları oldu. Denizcilik tarihimizin en büyük faciasını yaşadığımız Oşima’da bize yardım eli uzatanların torunları dün olduğu üzere bugün de bize karşı sevgiyle dopdolu.
Güney Kore’de bir K-Pop kümesi ile röportaj yaptık. O genç kızların ağzından Türkiye ve Türkler hakkında o denli hoş kelamlar dökülüyor ki, kendi kendime “iyi ki bunun kaynağını ve nedenlerini anlatan bir belgesel hazırlıyorum”, dedim. Kore’nin kadim krallıklarından Goguryo Hanedanı “Büyük Bozkır”da kendisine müttefik olarak seçtiği Göktürkler ile çok yakın işbirliği içerisinde olmuş. İsminde birinci kere “Türk” bulunan bir devletin yönetici sınıfından genç kızlar Goguryo sarayına gelin olarak gitmiş. Kore tarihçileri de kendi köklerinde Türk ve Altaylı damar olduğuna inanıyor. Lisanları de aslında Altayik. Uzak kuzenleriz yani. Sözlerde benzerlik, kültürde benzerlik var. Coğrafyanın imkanlarına bağlı olarak beslenme ve mutfak gelenekleri değişebilir. Ancak inançlar, müzik, efsaneler ve en başta kullanılan lisan kültürel akrabalığın işaretlerini taşır. Hanedan seviyesindeki kan bağı ise aslında 8. Yüzyılda çizilmiş soyağaçlarında da net biçimde görülüyor. İşte, biz de bunları ekrana taşıyoruz! Dünyanın en büyük arkeoloji müzelerinden birinde, Seul’deki Ulusal Tarih Müzesinde “Hun ve Göktürk Dönemi” kısımları görülmeye paha. Lakin bunları bugüne kadar hiç bir Türk televizyoncusu gidip görüntülememiş. Müzeyi ziyaret eden Türk turist topluluğuna “Bizim kısmı gördünüz mü”, diye sorunca gözleri yuvalarından oynadı. Kore tarihinin içinde var olduğumuzu bilmeden, biraz sıkılarak, oflayıp puflayarak müzeye yapılan turistik seyahat onlar için birden keşif seyahatine dönüştü. İşte biz bu keşifleri tüm Türkiye ile paylaşıyoruz.
-Sezonun 6 kısmı de Japonya’da geçiyor. Türk denizcilik tarihinin en büyük faciası olan Ertuğrul Fırkateyni’ne de yer veriyorsunuz. Japonya’da bu olay nasıl anılıyor?
Ertuğrul faciasının izlerini bugün dahi görmek mümkün. Düşünsenize, yaklaşık 600 evladımızı şehit vermişiz. Böyel bir deniz kazası hangi ulusun başına gelse unutulmaz. Ortadan geçen yaklaşık 130 yılda elbette birtakım şeyler unutuluyor, fakat Japonlar unutmamışlar. Şehitliğimiz, Oşima adasındaki Türk Müzesi, hatta Türkiye’den getirilmiş ikramlık eşyaları satan dükkanlarımız var orada. Burada yaşayan Japonlar Türkçe öğreniyor, Türk tarihine ilgi gösteriyor. Otellerde Ertuğrul faciasının kıssasını anlatan özel kısımlar var. Oşima adasının bağlı bulunduğu Kuşimoto kenti Mersin ve Samsun’un Yakakent ilçesi ile kardeş kent. Kuşimoto ve çevresinde faaliyet gösteren ticari kuruluşlarda “Ertuğrul Fırkateyni” anı köşesi bulunuyor, heykeller göze çarpıyor. Sokaklara, meydanlara, parklara “Türkiye” isimleri konulmuş. “Türküm”, dediğinizde sizi bağrına basan Japonlarla karşılaşıyorsunuz. Kaldı ki Japonlar tensel teması pek tercih etmeyen bir halk, lakin düşünün, Kuşimoto’da sizin Türkiye’den geldiğinizi öğrenenler ellerinize sarılıyor. Gelecek yıl 130. Yıldönümü anlamaları için şimdiden hazırlanmaya başlamışlar bile.
Bir de Şimonoseki kenti… Dünyada İstanbul’a en fazla benzeyen kent. Keza İstanbul’un kardeş kenti. İçinden deniz geçiyor, tıpkı İstanbul üzere. Burada çok hoş bir Türkiye Bahçesi var. Buraya İran-Irak Savaşı sırasında Tahran’daki Japonları kurtarmış THY pilotunun, merhum Orhan Suyolcu’nun ismini vermişler. Belediye Lideri bizi o denli hoş karşıladı ki… Fatih Sultan Mehmet Köprüsünün örnek alındığı Şimonoseki Köprüsü altında fotoğraflar çektik. Etrafımızda Japonlar vardı, memleketten 10 bin kilometre uzaklıktaydık, ancak vatanımızda üzereydik. Bu ortada belirtmeliyim ki, sahiden çok başarılı bir belgesel takımıyla çalıştım. Hepsi NTV çalışanları. Prodüktörümüz ve kurgumuzu yapan kişi bence Türkiye’nin bu alandaki en güzellerinden Cihan Çekiç. Onunla çalıştığım her kısım farklı bir hoş, şiir üzere. Kameramanımız Güney Kore’de Bahattin Demir, Japonya’da ise Ahmet Uçar’dı.Her ikisi de fevkalâde profesyonel, estetik bakışları en üst seviyede kameramanlar. Aslında manzara akışımızı da yönettikleri için “görüntü yönetmenlerimiz” demek daha hakikat olacak. Ayrıyeten Japonya kısımlarında NTV Dış Haberler servisinden Teoman Ayabakan editör olarak büyük dayanak verdi. Çabucak her yabancı lisana ve kültüre dayanılmaz yatkınlığı, çekim sürecindeki pratik tahlil üretme kabiliyeti ve gerçek münasebetleri kurma yetkinliği ile bence Japonya kısımlarının içerik mimarı oldu. Doğrusu metinleri yazma evresinde zorlandım. Kore ve Japonya tarihini, kültürünü öğrenmek başka bir emek, vakit, mesai istiyor, lakin en değerlisi; olayların, inançların ve öbür kültürel zenginliğin toplumsal hayata, iktisada ve siyasete yansımalarını görmek için müşahede gerekiyordu. Bunun için süremiz kısıtlıydı. Bu nedenle aylarca okuma yapmak zorundaydım. Her iki ülkeye gittiğimde yanlışsız soruları soracak kadar birikim sahibi olmaya çalıştım. Yani çekim sürecinden çok daha uzun ve bir bakıma meşakkatli olan bu hazırlık süreciydi. Gerçi bu, her vakit böyledir. Ayrıyeten, Boğaziçi Üniversitesi Tarih kısmı öğretim üyesi Dr. Erdal Küçükyalçın’ın fikir ve görüşleriyle verdiği katkıyı burada belirtmeliyim, kendisine müteşekkirim.
-Belgesel serinizin 5.sezonu olacak mı? Bu türlü bir planınız varsa rotanızı bizimle paylaşır mısınız?
Yeni bir dönem için rotamızı çizdim bile… Sibirya ve Kuzey Amerika rotasında ilerlemek istiyorum. Kuzey Hindistan ve Pakistan da “Zaman Yolcusu” için harikulâde zenginlikte kültürel miras ve ortak hissede vaadeden coğrafyalar. İnsanlığın ortak kültür mirasını keşfederken Türk ve Altay kökenli kültürümüzün ulaştığı her noktaya gitmek istiyorum. Tarihin en erken periyotlarından günümüze kadar uzanan çok geniş bir vakit aralığında etkilediğimiz, etkileşim içerisinde olduğumuz coğrafyalarda bizden, bize benzeyen ve bizimle olmayı seven topluluklarla arkeoloji, etnoloji ve başka toplumsal bilimler ışığında buluşmayı ümit ediyorum.
9 KASIM CUMARTESİ NTV’DE 23.15