Toledo’nun kent duvarları, temmuz gününün yorucu sıcağının ve turist kalabalığının akabinde, bir günü daha atlatmanın huzuru ile derin bir oh çekerek kendi sükunetine ve iç sesine dalmıştı ki tren istasyonundan kentle birinci kez göz göze gelmiş bir yabancı çıktı. Artık herşeyi bu yabancıya sil baştan anlatmak gerekecekti.
Toledo Katedrali’nin çabucak yakınındaki bir sokakta yer alan ve kentteki iki gecemi geçireceğim meskene labirent sokaklardan geçerek ulaştığımda, fotoğraflarda gördüğümden çok daha etkileyici olan ‘mudejar’ tarzı bir konut, tüm albenisiyle beni karşıladı. Bu konutu görür görmez adeta kentteki tüm dokuyu ve hoşluğu içime çektiğimi hissettim. Avluya açılacak olan büyük tahta kapıyı araladım.
Sabahın erken saatinde birkaç dakika ile kaçırdığım Barselona – Madrid uçağı ve akabinde tren istasyonuna gidip, tüm plana baştan başlayarak aldığım yeni biletler ile akşam üzeri saatlerinde ulaşabildiğim Toledo’da karşılaştığım mistik sokaklar ve meskenin üzerimde bıraktığı tesir, o günün ve tahminen de hayatımın en memnun anları ortasında yerini aldı.
Sıcağın kavurduğu, turistlerin kentin labirent sokaklarında haritaların ya da rehberlerin peşinden arşınladığı, lakin şu saatlerde artık terk ettiği sakin sokaklar, bana kalmıştı.
Granit bir kaya üzerine kurulmuş olan ve Tajo Nehri’nin çevrelediği Don Kişot’un kenti Toledo; görkemli sarayları, üç dine ilişkin kutsal yerleri ve binlerce yıllık medeniyetlerin tarihinin biriktiği daracık sokakların fısıldadığı öyküleri ile matruşka bebeği üzere açtıkça, yeni bir kıssa ile müsabakanın mümkün olduğu katman katman bir kent.
Castilla La Mancha topraklarının değerlisi, Romalılar’ın Toletum’u, Müslümanlar’ın Tulaytule’si Toledo; istilaların, fetihlerin ve çeşitli lisanların, dinlerin karar sürdüğü yüzlerce yılın akabinde kulağınıza dolan İspanyolca sözlere karşın, bir doğu masalı yaşatacak kadar egzotik ve gizemli. Öykülerin peşine düşenlere anlatacakları bol.
Arapça ismi ‘Souk Al Dover’ yani ‘hayvan pazarı’ olan ve İspanyolca’ya Zocodover Meydanı olarak ulaşmış meydan, evvelden köle ve hayvan pazarıymış. Artık el ayak çekilmeye başlayınca, kapıların önüne turistlerin ilgisini çekmek üzere yerleştirilmiş rengarenk yüzlerce nesne, Don Kişot’un resmedildiği seramik tabaklar, desen desen şarap tıpaları, magnetler, çelik hançerler ve kılıçlar çalışanlar tarafından birer birer dükkanların içine geri taşınıyorlar. Yarın sabah itibariyle tekrar görücüye çıkana kadar Toledo en duru ve ıssız haliyle ile bana kalıyor.
Şehir, adeta yalnız kalıp eski görkemli günlerini düşünmek isteyen, yaşını almış bir soylu hanımefendiye benziyor. Kırışıklıkları yakışan bir hanımefendi… Vakti olana saatlerce anlatabilecek kadar çok görmüş geçirmiş bir hanımefendi… Aceleniz varsa hiç zahmet etmeyin; çünkü görecekleriniz ve duyacaklarınız basmakalıp bilgiler ve birebir açılar olacak.
Ancak kenti Madrid seyahatinin bir uzantısı olarak değil de başlı başına hakkını vermek isteyerek keşfetmek ister ve anlatacaklarına gereğince kulak kabartırsanız, Toledo Ortaçağ’dan kalan binaların gölgesinde, tüm gün bir sinema setindeymiş hissi ile sizi elinizden tutarak gezdirir.
El Greco’nun hayatının uzunca bir kısmını geçirdiği ve öldüğü kent, ressamın tablolarındaki koyu tonlara bürünürken, birinci günün tatlı rehaveti ve sokakların huzurunda konutun heybetli tahta kapısını aralıyorum. Avluda gölgemi bırakarak uzun, deliksiz bir uykuya dalıyorum.
Sabahın erken saatlerinde, palmiye ağaçları, bitkiler ve birbirine eşit olmayan binlerce yuvarlak taş ile döşeli avluda, kent haritası üzerinde dersimi çalıştığım anlara kuş sesleri eşlik ediyor. Konuttan yalnızca birkaç adım ötede yalnızca Toledo için değil, uygarlık tarihi için çok değerli bir bina yer alıyor. Eski Yunan klasiklerinin, tıp, ideoloji, astronomi ve matematik kitaplarının Kastilya ve Latin lisanlarına çeviri edildiği Tercümanlar Okulu, bu birikimin yüzyıllardır kültürler, dinler, dinler ortasında bir köprü olduğu bir hazine niteliğinde.
Tercümanlar Okulu’ndan tekrar üste hakikat yürüyerek, Toledo Katedrali’nin heybetli gölgesinden geçiyorum. Zocodover Meydanı’nı çevreleyen sokaklarda kaybolmak özgür. Nasıl olsa kent gerçek manada kaybolunamayacak kadar derli toplu.
Marzipan’ı ile ünlü kentte, butik biçimde pek çok badem ezmesi dükkanı bulunuyor. Çabucak meydanda konumlanan ünlü pastane Santo Tome’den aldığım birkaç marzipan, Toledo’ya daha bir lezzet katıyor. Santo Tome’nin yanındaki merdivenlerden inip kulağıma öykülerinden birini fısıldamasını umduğum Cervantes heykeline uygunca yanaşıyorum.
Mudejar tarzda yapılmış Puerto Del Sol’dan (Güneş Kapısı) geçince, Tagus Nehri’ni ve kentin öbür kısmını görebileceğim bir teras karşıma çıkıyor. Temmuz güneşi La Mancha ovasında tüm yakıcılığı ile parlıyor. Kentte birbirinden görkemli binaların, kutsal yerlerin yanında tahminen de en küçük yapılardan olan Santo Cristo de la Luz şapelini görmek, aslında Toledo’yu anlamak olduğundan burayı es geçmiyorum. 10. yüzyılda cami olarak yapılan fakat Vizigotlar’a ilişkin bir kilisenin kolonlarına sahip şapel, kentin birbiri içinde erimiş dinlerini ve binlerce yıllık kültürünü hissetmek için ufak bir başlangıç. Yahudi Mahallesi’nin sokaklarına kendimi bıraktığımda ise sinagogların, içlerinin nasıl olduğu hakkında merak uyandıran meskenlerin ortasında kentin tarihinin tozunu alıyorum kendi dünyamla.
Zarif Rönesans mimarisine sahip 15. yüzyıldan kalma hastane Santa Cruz’dan geçerek, hastanenin aşağı tarafına hakikat yürüyünce karşıma çıkan 9. yüzyıla tarihlenmiş Alcantara Köprüsü’nde akşam saatleri yaklaştıkça, Tagus Nehri’ne yansıyan kentin boz renklerini izliyorum.
Toledo, günübirlik bir ziyaretle ya da birkaç günle sırlarına vakıf olunamayacak kadar fazla kıssa ve tarih ile tıka basa dolu. Tıpkı atlıların gölgelerinin dar sokaklarında bir görünüp bir kaybolduğu sanrısı uyandıran, vaktin durduğuna inandıran, İspanya’nın orta yerinde bir Doğu masalı yaşatan, kentten çok uzun bir kıssanın sayfalarında yürüyor hissi veren, vakit zaman uzaklardan kendini hatırlatan, etkileyici bir Ortaçağ şahidi gibi…