Koç Üniversitesi açıklamasına nazaran, Doç. Dr. Tamer Önder, deri hücrelerinin kök hücreye dönüşmesini hızlandıran bir prosedür buldu.
Önder, daha evvel Tıp ve Fizyoloji Nobel Ödülü’nü kazanan Prof. Dr. Shinya Yamanaka’nın “Hücresel Yine Programlama” ismini verdiği teknik üzerine yeni bir yöntem geliştirdi.
Açıklamada verilen bilgilere nazaran, Yamanaka sisteminde deri hücrelerine, embriyonik kök hücrelerde çok faal olan lakin deri hücrelerinde aktif olmayan dört gen aktarılıyor.
“Yamanaka faktörleri” ismi verilen bu genler OCT4, SOX2, KLF4 ve MYC. Bu genlerin tekrar etkin hale getirilmesi deri hücresini tıpkı embriyo safhasında olduğu üzere pluripotent kök hücrelere dönüştürüyor; lakin bunlar diğer hücrelerin dönüştürülmesiyle elde edildiklerinden bunlara indüklenmiş pluripotent kök hücre, kısaca iPS deniyor.
VİRÜSLER YERİNE KİMYASALLARI TAŞIYICI OLARAK KULLANDI
Her ne kadar bu metot tıkır tıkır çalışsa da bilhassa iki noktada güzelleştirilmeye muhtaçlık duyuluyordu. Öncelikle, bu dönüşüm 3-4 hafta üzere uzun bir vakit alıyordu, ayrıyeten tekrar programlama oranı 100 binde 1 düzeyinde idi.
Fakat Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Doç. Başkan, doktora öğrencileri Ayyub Ebrahimi ve Kenan Sevinç’le Oxford Üniversitesi’nden iş birliği yaptıkları Prof. Dr. Udo Oppermann’ın çalışmaları sonucunda hem bu bekleme mühleti kısaldı hem de muvaffakiyet oranı arttı.
Yamanaka faktörlerini deri hücresine gönderebilmek için kullanılan virüsler bazen başlarına buyruk davranıp bu genleri kromozomun rastgele bir yerine ekleyebiliyorlar.
Bu nedenle virüsler yerine birtakım kimyasallardan yararlanmayı düşünen Doç. Dr. Lider, Oxford Üniversitesi’nden Udo Oppermann’la iş birliği yapmaya karar verdi.
Prof. Dr. Oppermann ve Doç. Dr. Lider, araştırmalarında, protein yapısı aşikâr olduğundan ona teğe bir uyacak bir kimyasal üretebilirlerse virüslerde olduğu üzere öteki bir tekrar bağlanma mümkünlüğünü eleyebileceklerini hesapladı.
DİĞER İKİ YAMANAKA FAKTÖRÜNÜ DE BERTARAF ETMEYE ÇALIŞACAKLAR
Ardından maksatlı denemeler gerçekleştiren Prof. Dr. Oppermann ve Doç. Dr. Lider, iki kimyasalın deri hücresini kök hücreye dönüştürme konusunda istedikleri sonuçları verdiklerini gözlemledi.
Bu durumun aslında, dört Yamanaka faktöründen ikisinin artık gereksiz olduğu manasına geldiğini tespit eden Oppermann ve Yamanaka, bu işi dört yerine iki faktörle gerçekleştirerek bekleme mühletini de neredeyse bir haftaya kadar indirdi.
Daha kıymetli katkının ise muvaffakiyet oranının yüzde 1’e kadar yükseltilmesi olduğu belirtiliyor.
Araştırmanın bundan sonraki basamağı, öbür iki Yamanaka faktörünü de bertaraf etmeye çalışmak olarak söz ediliyor. Bu sayede, sistemin klinik çalışmalarda kullanımı çok daha kolay olacağı, zira virüsler ortadan kalkınca yanlış yeniden bağlanma ve istemedikleri halde bir genin özelliğini baskılama tehlikesinin kalmayacağı aktarılıyor.