Limonata, Ölümlü Dünya ve Cinayet Süsü sinemalarının direktörü, Leyla ile Mecnun dizisinin “Mecnun”u, Ayla sinemasının Ali Astsubay’ı Ali Atay, “Benim yıllardır üzerinde durduğum husus, mizah, güldürü, güldürü oyunculuğu. Bunu dünyaya bir formda ulaştırabilmenin yolu da bizim bağımsız sinema üzerinden denediğimiz formülü yapmak aslında. Bize ilişkin olanı, bizim güldüğümüz şeyi, dünyaya bir biçimde göstermek. Bunu metot, formül olarak söylemiyorum aslında. Bu benim kendimce belirlediğim, ‘yapabilir miyiz acaba’ dediğim şey” diye konuştu.
Kazandığı birçok mükafatın yanı sıra Nuh Zirvesi’nde canlandırdığı “Ömer” karakteriyle Tribeca Sinema Şenliği’nden “En Yeterli Erkek Oyuncu” mükafatını alan Atay, sinemaya bakışını, tecrübelerini ve sinemalarını kıymetlendirdi.
“Çok çeşitli disiplinlerde üretim yapıyorsunuz. Senaryo, oyunculuk, müzik ve direktörlüğü düşündüğünüzde kendinizi daha çok hangisi hissediyorsunuz?”
“Ben hayatım boyunca bunu hiçbir vakit beceremedim. Konservatuvarda okurken bile yalnızca oyunculuk üzerine düşünmüyordum. Bir kıssa anlatımı üzerine baş yoruyorum genel olarak. Müziğin da bir öyküsü var, sinemanın de yazdığın öykünün de romanın da. Neyle meşgulsen, yaptığın rastgele bir şeyin, çizdiğin tablonun da öyküsü var. Ben o öykünün anlatım biçimiyle ilgileniyorum daha çok. Benim yaptığım, üzerinde çalışıp mesai harcadığım şey, müziği de resmi de oyunculuğu da barındırıyor. Barındırdığı her şeyden biraz anlayıp zevk alınca onların peşinden gidiyorsun ister istemez. Müzik de bu türlü. Ben bir müzik yazıyorum ve nasıl yazdığımı nitekim bilmiyorum. Senaryo yazıyoruz. Senaryonun yazım teknikleriyle ilgilenmiyorum. Onun beni sürüklediği anla ilgileniyorum. Hikayeler yazıyorum. Hikayenin başını sonunu, bütün çatısını oluşturmadan hikayeye girip kendimi anlatmaya başlıyorum ve bu süreci seviyorum. Sinema de bu sürecin bir modülü aslında.”
“Ailede de var mıydı oyuncu, müzisyen, sanatçı nasıl başladı bu macera?”
“Ailede yoktu. Biri de yönlendirmedi. Bu resen oldu aslında. Lisede başlayan bir süreç. Ben oyunculuk yapabileceğimi ya da gitar çalıp müzik söyleyebileceğimi daha evvel hiç düşünmemiştim. Bu türlü bir hissim de yoktu. Zaten, vakit içinde oldu. Lise periyodunda ortaya çıktı aslında. Arkadaş kümesiyle bir arada bir tiyatro takımına dahil olma öyküsü başladı. Çok sevdiğimiz bir hocamız vardı ve tiyatro kulübünü çalıştırıyordu. Ben de onun yanında olmak için tiyatro kulübüne girdim ve eğlenmeye başladık orada. Küçük oyunlar, derken kendimi bir formda orada buldum.”
“Dünyadaki şenlikleri takip ediyor musunuz? Bilhassa dikkatinizi çekenler hangileri?”
“Festivalleri olağan ki takip ediyorum. Ancak bir iki yıldır şenliklerde olup biten kıssalardan uzağım. Bunu da bilhassa yapıyorum aslında. Zira çok fazla oralara kendimi bıraktığımı ve oralara bir şeyler yapmam gerektiğini düşündüğüm için. Gişeyi, prime time’ı, bizim seyirciyle buluştuğumuz noktalardan bir kesim uzaklaştığımı hissettim. Teknik olarak oralara çok fazla yakın olmamamın sebebi, biraz gişeyle haşır neşir olmaya çalışmak için. Şu periyot o kadar çok gişeye yapılmış sinema izliyorum ki Türk sinemasında. Neredeyse hepsini izledim. Zira ben onları daha evvel izlememiştim. Daha evvel dünya sinemasında ne varsa hepsini alıp yemiş içmiştim. Artık gişe için neler yapılıyor, bunu takip etmeye çalışıyorum. Zira buralardan çok uzak kaldığımı düşünüyorum.
Sadece ben de değil, biz buraları boşladık. Yani gişeyi bıraktık ve o yüzden şikayet edip duruyoruz, güldürüde çok makus sinemalar yapılıyor diye. Bunun sebebi, senin bir şeyler yapmaman aslında. Zira biz kafayı öteki yere çevirdiğimiz için burası kimsenin iş yapmadığı bir alana dönmeye başladı. Bu yanlış anlaşılmasın. Çok net, çevirmeden konuşmak istiyorum. Gişede bir şeyler yapmak için bir şeyler yapmak gerektiğini düşünüyorum artık. Natürel ki yıllardır şenlik sinemalarıyla büyüdük. Dünyanın bütün şenliklerindeki neredeyse bütün sinemaları gördük. Günde 6 sinema izleyen bir jenerasyonuz aslında biz. Bütün sinemaları aşağı üst takip edip biliyoruz, kim, hangi direktör, hangi oyuncu, hangi senarist. Bunların yolunun aslında, senin kendi topraklarında, kendi seyircinle nasıl bir şey yaptığınla alakalı olduğunu düşünüyorum.”
“Filmleriniz bağımsız sinemanın, sanat sinemalarının tesirini barındırmakla birlikte gişe için yapılmış işler. Ancak her iki tıbbın izleyicisi açısından da beğenilen sinemalar olmaya başladığını görüyoruz. Bu iki kutbu birbirine yakınlaştırmayı nasıl başarıyorsunuz?”
“Bence bunu dünyaya açılmak için bir yol, yol olarak kullanmamız gerekiyor. Zira bizim mizah damarımız inanılmaz gelişmiş. Biz dünyanın her bölgesindeki beşerler neye gülüyor, bunu biliyoruz. İngiliz, İtalyan, Fransız, Amerikan, Kuzey Amerika mizahını biliyoruz, Kanadalılar pek gülmüyor fakat onların da var küçük karakomik sinemaları. Biz bunların hepsini biliyoruz, buna hakimiz. Kendi mizahımızı dünyaya satmalıyız. Benim yıllardır üzerinde durduğum bahis, mizah, güldürü, güldürü oyunculuğu. Bunu dünyaya bir biçimde ulaştırabilmenin yolu da bizim bağımsız sinema üzerinden denediğimiz formülü yapmak aslında. Bize ilişkin olanı, bizim güldüğümüz şeyi dünyaya bir biçimde göstermek. Bunu sistem, formül olarak söylemiyorum aslında. Bu benim kendimce belirlediğim, ‘yapabilir miyiz acaba’ dediğim şey.”
“BAĞIMSIZ SİNEMALARI VE GİŞE SİNEMALARINI BİRLEŞTİRİP HAKİKATEN SİNEMA YAPMALIYIZ”
“Yurt dışına açılan daha çok sanat sinemaları oldu şimdiye kadar. Türk sineması bağımsız işlere mi tartı verilmeli diyorsunuz?”
“Bu ortada ‘sanat filmi’ demek yanlış. Onları sınıflandırmak yanlış. Orada çok derin öyküler, fevkalade konular var. Ben ölüp bitiyorum aslında ‘arthouse’ denen şeye. Neden bu türlü kodlanmış? Bizim yapımcılarımızın o kadar büyük endişeleri var ki arthouse sözüyle, şenlikle ilgili. Bunu kırmamız gerekiyor yavaş yavaş. Çok güzel öyküleri olan, yetenekli genç direktör arkadaşlarım var ve bu adamların öykülerini ortak havuzlarda artık yavaş yavaş ortaya çıkarma vakti geliyor, gelmeli de. Bir sinema çekeceksin, kırsalda geçecek ve iki kişinin üzerinden geçecek. ‘Bu şenlik filmidir’ diyerek kenara atmamak gerekiyor. Bunu gişede seyirciyle buluşturmak gerekiyor. Bunun formülü neyse, buna ulaşmamız gerekiyor.
Çünkü o da kendi içinde bir mainstream’e (ana akıma) dönüştü. Orada da herkesi içeri almıyorlar. Orada da monopoller oluştu. Kendi adamlarını, kendi platformlarını istiyorlar. Müthiş bir pazarlık var aslında orada da. Bizim gişede olan öykünün gibisi oralarda da yaşanıyor ve biz bu iki şeyi, bağımsız sinemaları ve gişe sinemalarını birleştirip sahiden sinema yapmalıyız. Nasıl bir sinema yaptığının kıymeti yok. Seyirciyle buluşturacak noktaya gelebilirsek şayet çok fevkalade bir şey halletmiş oluruz. Bir şeyi izlerken, naçizane kendi kendime, ‘Bu niçin izlenmiyor’ diye düşündüğüm bir problem. Bu kavramların artık bitmesi gerekiyor.”
“MİZAH CAN SİMİDİMİZ”
“Bir röportajınızda sinemaların bilakis dizileri, karakteri daha ayrıntılı işlemek açısından tercih edeceğinizi söylüyorsunuz? Farklı bir yaklaşım bu. Niyetinizi biraz daha açabilir misiniz?”
“Ben burada gişeye, olağan total seyirciye bir halde ulaşmaya çabalarken, benim edindiğim ‘arthouse’ diye nitelendirilen sınıfa ilişkin karakter derinliklerini çok fazla anlatma imkanı bulamıyorum. Bunun formüllerini aradığım ve 108 dakika buna imkan vermediği için diziyle bunu daha rahat yapabileceğim niyetindeyim. 40 dakikalık bir kısımdan, bir dönemde 10 kısımda, benim bir karakteri uzun uzun anlatmam için fırsat verecek. Ben bir karakter üzerine sinema yapıyor olsam, o karakteri bütün ayrıntılarıyla, incelikleriyle anlatma talihim olur. Buna arthouse sinema deniyor ya. Ben bu ikisinin ortasının çok sıkıntı olduğunu düşünüyorum. Hem seyirciyi ötelemeden, konudan uzaklaştırmadan, içine çekerek, hem seyirciye ulaşarak hem de bir karakteri anlatmanın yollarını arıyorum, deniyorum aslında. Ölümlü Dünya’da seyirciye yalnızca bir ‘merhaba’ dedik. Biz buradayız yaklaşmaya çalışıyoruz. Aman ürkütmeyelim birbirimizi. Tamam. Bunu da mizahla yapıyoruz. Zira mizah can simidimiz.”
“Limonata’da ben ne yapmak istediğimi tam olarak bilmiyordum. Yalnızca bir kıssa anlatmak istiyorum ve bunu becerebilecek miyim? Bunu arıyordum. Artık yavaş yavaş belirmeye başladı. Bir yerlere nasıl gidilebileceğine dair ufak ufak kırıntılar kendini aşikâr etmeye başladı. Bu sinema izlenirse şayet, seyirciyle yakın temasa geçerse sinema, o vakit işler bizim lehimize daha tatlı bir noktaya evrilebilir.”
“Peki o halde televizyon işleri devam edecek mi? Tekrar televizyona dönmek için dizi formatlarının değişmesini mi bekliyorsunuz?”
“Acele etmek istemiyorum. Gişeye çıkarttığımız iki sinema var. Burada biraz durmak ve çalışmak, burada biraz iş yapmak istiyorum. Birkaç sinema daha yapalım. Ondan sonra diyelim ki, artık bir seri yapabiliriz.”
“ASLOLAN ŞEY DURUM YARATMAK”
“Hikayelerinizi oluştururken ilhamınız nedir? Örneğin ‘Cinayet Süsü’ sineması nasıl ortaya çıktı?”
“Aslında hiç o denli özel anlarda çıkmıyorlar. Birinci sinemayla ilgili çok kolay bir kıssa kuralım dedim. Yani ‘Neşeli Günler’i Hollywood sineması üzere yapalım. Bu türlü vurdulu kırdılı yapalım. Yani ‘Neşeli Günler’ içine Tarantino’nun sinemalarını yapıştıralım falan. Ne bulduğunun, kıssanın ne olduğunun hiçbir ehemmiyeti yok. O öyküyü nasıl yaptığının ehemmiyeti var.
Cinayet Süsü nasıl çıktı biliyor musun? Oturduk nasıl yapacağız diye. Polisiye yapalım dedim. Başladık. Sonra gelişiyor öykü. Aslolan şey durum yaratmak. Oyuncuları içine atacağın durumu belirlemek için senin evvel bir atmosferi kurman gerekiyor. Dünya bir toz bulutuydu ya, oradan başlıyor kıssa. Sonra oyun alanını kurar üzere kuruyoruz ve bunu telefonda yapıyoruz.
Gece 10’da, ‘selamün aleyküm’ diye başlıyor, sabahlara kadar muhabbet ediyoruz. Bir konu üzerine 3 ay boyunca yalnızca konuşuyoruz. Sahneler birikiyor, Feyyaz onları not alıyor. İşte ben yürüyerek konuşuyorum. Aziz Londra’da yaşıyor, sesi bir gidiyor, bir geliyor, sesi sünüyor orta ara. Bu kurallarda yazıyoruz yani. Ben ona gülüyorum, Feyyaz gülüyor, Yüce’nin sesinin gelmesini beklerken biz Feyyaz’la konuşuyoruz bir yandan. Bu türlü mesai harcıyoruz aslında. Mesaimiz büsbütün bu tarafta. Ofiste çalışmayı denedik Feyyaz’la, beceremedik. Olmuyor, bir müddet sonra bir çay mı içsek falan diyerek kalkıp diğer yere gidiyoruz.”