Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi (SSM), Sabancı Holding’in katkılarıyla Türk fotoğraf tarihinde özgün bir yere sahip olan Hüseyin Avni Lifij’in (1886-1927) çok taraflı üretimini yansıtan bir standa konut sahipliği yapıyor.
15 Ekim 2019 – 12 Ocak 2020 ortasında gerçekleştirilecek “Avni Lifij. Çağının Yenisi” standı, sanatkarın otoportre, poşad, görüntü, figür üzere farklı tipleri içeren geniş bir yelpazeye yayılmış üretiminin yanı sıra kültür siyasetleri, sanat eleştirisi, fotoğraf üzere alanlardaki çalışmalarını da müze ortamına taşıyor.
Konsepti ve idaresi SSM Müdürü Dr. Nazan Ölçer’e ilişkin olan “Avni Lifij. Çağının Yenisi” standı, sanatkarın kimliğini Türkiye’de birinci defa tüm taraflarıyla, bütünlüklü olarak kıymetlendirerek, mensubu olduğu 1914 Nesli ve Türkiye sanat tarihindeki öncül pozisyonunu aydınlatmayı amaçlıyor.
Sanatçının eşi Şahane Lifij ve sonrasında yeğenleri başta Şazi Sirel ve Belkıs Aksoy olmak üzere günümüze kadar titizlikle korunarak ulaştırılan eşsiz fotoğraf ve çizim koleksiyonu ile arşiv materyalleri; birinci sefer sanatkarın başyapıtlarıyla birlikte sergileniyor. Avni Lifij’in ağır üretimini yansıtan seçkide Sakıp Sabancı Müzesi, Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi Fotoğraf ve Heykel Müzesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesindeki Ankara Fotoğraf ve Heykel Müzesi, Ulusal Kütüphane koleksiyonları ve özel koleksiyonlarda bulunan, Türk fotoğraf tarihinin başyapıtları ortasında yer alan Avni Lifij yapıtları bir ortaya getiriliyor. Pipolu Adam: Sanatkârın Kendi Portresi, Mareşal Fevzi Çakmak’ın Portresi, Alegori, Sanatkârın Kendi Portresi üzere uzun vakittir sergilenmemiş ve özel koleksiyonlardan daha evvel hiç sunulmamış Avni Lifij yapıtları izleyiciyle buluşuyor.
Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılışı, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu sürecinde yaşayan Avni Lifij’in özgün bir kimlik arayışını araştıran “Avni Lifij. Çağının Yenisi” standında sunulacak poşadları, onun İstanbul ve Anadolu tasvirlerinde yakaladığı özgün lisanın gelişimini izlemeyi mümkün kılacak. Sanatkarın gereğince bilinmeyen fotoğraf alanındaki çalışmalarına ışık tutmak üzere, Sirel ailesinin arşivinde yer alan tüm cam negatifler ve fotoğraflar bir ortaya getirilecek ve kimilerine temel oluşturdukları poşadlarla birlikte sunulacak. Avni Lifij’in sanat hayatında belirleyici bir noktada olan ve hayatının farklı periyotlarını yansıtarak, kendini konumlandırdığı noktaya dair göstergeler içeren otoportreleri birlikte sergilenecek. Sanatkarın ustalığının delili olan desenleri, onun figüre verdiği kıymete işaret ederken, mimari detayları betimlediği eskizleri ise yazılarında da yük verdiği şehircilik, sanat tarihi üzere alanlara ilgisini yansıtacak.
Aynı vakitte Avni Lifij’in Aile Koleksiyonları ve özel koleksiyonlarda bulunan tüm yazılarının bir ortaya getirileceği stant, izleyicilere müellif Lifij’i keşfetme imkânı sunacak. Sanatkarın sanat eleştirisi, şehircilik, kültür siyasetleri ve sanat kuramını içeren temalarda Osmanlıca ve Fransızca kaleme aldığı yazılar ve ideoloji çevirileri müze ortamına taşınacak. Kelam konusu yazılar ise stantla irtibatlı yayımlanacak bir kitapta, sanat tarihçi Ömer Faruk Şerifoğlu’nun titiz çalışmasıyla birinci defa bir ortaya getirilecek.
Belgesel gösterimleri, konferanslar, stant cinsleri ve çocuklara yönelik atölye çalışmalarıyla Hüseyin Avni Lifij’in sanatı ve hayatının derinlemesine ele alınacağı stant kapsamında tıpkı vakitte sanatkara dair bir kaynak kitap niteliği taşıyacak ve onun hayat öyküsünün, çok taraflı üretimine dair makalelerin ve yapıtlarından geniş bir seçkinin yer alacağı bir stant katalog hazırlanıyor.
Serginin açılışından evvel düzenlenen basın toplantısında konuşan Sabancı Holding’in CEO’su Cenk Alper, “Sabancı Holding olarak, Türk sanatının kıymetli ustalarına sahip çıkmaktan ve güçlü içeriği ile “Avni Lifij.Çağının Yenisi” standının destekçisi olmaktan büyük memnunluk duyuyoruz” dedi.
SSM Müze Müdürü Dr. Nazan Ölçer ise, “Müzemizde Türk fotoğraf sanatının büyük öncülerini tüm taraflarıyla araştırma ve sergilemeyi amaçlayan uzun soluklu projemiz bu yıl Avni Lifij ile devam ediyor” diye konuştu.
Sabancı Holding’in katkılarıyla 15 Ekim 2019 – 12 Ocak 2020 ortasında gerçekleştirilecek “Avni Lifij. Çağının Yenisi” standı, sanatkarın otoportre, poşad, görünüm, figür üzere farklı tipleri içeren geniş bir yelpazeye yayılmış üretiminin yanı sıra kültür siyasetleri, sanat eleştirisi, fotoğraf üzere alanlardaki çalışmalarını da müze ortamına taşıyor. Avni Lifij’in sanatçı kimliğini Türkiye’de birinci sefer tüm taraflarıyla, bütünlüklü olarak kıymetlendiren bir içerikle sunacak stant, sanatkarın mensubu olduğu 1914 Nesli ve Türkiye sanat tarihindeki öncül pozisyonunu aydınlatmayı amaçlıyor.
MİSYONUMUZ; KIYMETLERİMİZİ KİTLELERE ULAŞTIRMAK
Sergi öncesi düzenlenen basın toplantısında konuşan Sabancı Holding’in CEO’su Cenk Alper, “Ülkemizin sahip olduğu pahaları daha geniş kitlelere ulaştırmayı kendimize misyon edindik. Geçtiğimiz yıllarda destekçisi olduğumuz ‘Feyhaman Duran’ve ‘Selim Turan’ sergilerimiz büyük ilgi görmüştü. Bu stantların devamı niteliğindeki, Türk sanatının kıymetli ustalarından ‘Avni Lifij. Çağının Yenisi’ standı de kapılarını bugün açıyor” diye konuştu.
Cenk Alper şunları aktardı: “Avni Lifij 1914 Kuşağı’nın en yenilikçi figürlerinden çok taraflılığı ve üretkenliği ile vaktin ötesinde bir bakış açısına sahip. Bu taraflarıyla aslında bizim ‘Yeni Jenerasyonun Sabancı’sı’ olarak isimlendirdiğimiz vizyonumuzdaki ilericilik, yenilikçilik, üretkenlik ruhuyla ortak paydada buluşuyor. Standımızın ismi “Çağının Yenisi.”
Bu isim hem sanatçıyı hem de her vakit ‘öncü’ ve ‘örnek’ olmayı kendine gaye olarak almış Sabancı Topluluğu’nu çok net tanımlıyor. Bu nedenle de, Sabancı Holding olarak, birinci kere tüm taraflarıyla değerlendirilen“Avni Lifij. Çağının Yenisi” standının destekçisi olmaktan büyük memnunluk duyuyoruz.”
UZUN SOLUKLU PROJEMİZİ AVNİ LİFİJ’LE SÜRDÜRÜYORUZ
Sergiyle ilgili bilgi veren SSM Müze Müdürü Dr. Nazan Ölçer, “Müzemizde Türk fotoğraf sanatının büyük öncülerini tüm taraflarıyla araştırma ve sergilemeyi amaçlayan Sabancı Holding takviyesiyle yürüttüğümüz uzun soluklu projemizi bu yıl “Avni Lifij- Çağının Yenisi” standı ile devam ettiriyoruz. Avni Lifij’i büyük bir ressam olmanın yanı sıra çağının çok önünde koşan, günlük sanat olaylarına, toplumsal yaşama ve eğitim sistemine yürekli tenkitler içeren yazı ve yorumları ile gerçek bir aydın, düzgün bir sanat eleştirmeni, fotoğrafçı ve düşünür olarak da tanıtacak olmaktan büyük memnunluk duyuyoruz. Standımız için bizlere güvenerek, bedelli emanetlerini cömertçe paylaşan Ayten-Şazi Sirel’e, Belkıs-Erdal Aksoy başta olmak üzere Banu Aksoy Tarakçıoğlu’na, Nilüfer Sirel ve Osman Sirel’e teşekkürlerimizi sunuyoruz” dedi.
AVNİ LİFİJ KİMDİR?
Avni Lifij (1886-1927), Osmanlı İmparatorluğu’nda Batı üslubu fotoğraf anlayışının yaygınlaşmasında öncü bir rol üstlenen 1914 Kuşağı’nın önde gelen figürleri ortasındadır.
Lifij, Çerkes-Vıbıh kökenli fakir bir ailenin oğlu olarak dünyaya geldi. Fatih Âşıkpaşa Mahallesi okulundaki ilköğreniminin akabinde bugünkü İstanbul Lisesi’nin temellerini oluşturan Numune-i Terakki Mektebi’ne gitti; lakin, muhtemelen verem başlangıcı olan hastalığı nedeniyle tahsiline orta verdi. Okuma yazma bilmeyen ve klasik bir anlayışa sahip olan babası Abdullah Efendi’nin itirazlarına karşın kendi gayretleriyle lisan öğrenmeye yöneldi. Fransızca dersleri aldığı Macar asıllı İskender Ferid Bey’in ve o devir Ayasofya’da çalışmalar yaparken tanıştığı Fransız mimar Henri Prost’un tavsiyeleriyle fotoğraflarını Sanayi-i Nefise Mektebi Müdürü Osman Hamdi Bey’e gösterdi; o da yeteneğinden etkilendiği genç sanatkarın Şehzade Abdülmecid Efendi tarafından Paris’e gönderilmesini sağladı.
Abdülmecid Efendi’den aldığı bursla 11 Ocak 1909’da Paris’e giden ve burada l’École nationales supérieure des beaux-arts bünyesinde Fernand Cormon atölyesinde tahsil gören Lifij, Fransa’da kaldığı müddet boyunca sanatsal arayışlarını akademik eğitiminin ötesine taşıdı. 19. yüzyılın kıymetli duvar ressamlarından Pierre Puvis de Chavannes’ın yapıtlarını inceledi, periyodun önde gelen ressamları Jean-Jules-Antoine Lecomte du Nouÿ ve Octave Dennis Victor Guillonnet’nin atölyelerine devam etti; Guillonnet’yle dostluğunu 1911’de İstanbul’a döndükten sonra da devam ettirerek ressamla uzun yıllar mektuplaştı. Bu isimlerin dışında, periyodun hem lokal hem de memleketler arası kültür ve sanat figürleriyle yakın münasebetler içinde oldu: Henri Prost’la temasını sürdürdü, yolu ressam Albert Mille, fotoğrafçı Maurice Meys, müellif Baha Said ve şair-yazar Ahmed Haşim’le kesişti.
Bu isimlerin birçoğuyla yazışmalarından, sanat eğitiminin nasıl olması gerektiği üzerine düşündüğü anlaşılan Lifij, bu alanda da öncülük yaptı: Sanayi-i Nefise Mektebi’nde bir disiplin olarak dekoratif sanatların yerleşmesi için çalışmalarda bulundu, hayatının sonuna kadar bu kısımda öğretmenlik yaptı. Sanatçı ve eğitimciliğinin yanı sıra, birinci defa bu stant için bir ortaya getirilen, sanat eleştirisi, ideoloji, sanat eğitimi üzere mevzulardaki yazılarıyla da Türkiye sanatına katkıda bulundu.