Dünya Nöroloji Federasyonu tarafından 22 Temmuz Dünya Beyin Günü olarak kabul ediliyor. Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Nöroloji Uzmanı Doç. Dr. Barış Metin, Dünya Beyin Günü öncesinde, beyin sıhhatini korumak için yapılması gerekenlere dikkat çekti. Beyin sağlığı ve toplumsal hayat ortasında değerli bir alaka bulunduğunu belirten Dr. Metin, şunları söyledi:
“Bu ilginin yanlışsız olduğunu, birçok hastalık durumunda toplumsal hayatın bozulmasından anlayabiliriz. Sık gördüğümüz beyin hastalıkları, ruhsal ve nörolojik olarak ayrılabilir. Hem ruhsal hem de nörolojik rahatsızlıklar toplumsal hayat üzerinde olumsuz tesirler gösterebilir. Ruhsal rahatsızlıklardan örnek verirsek uzun müddet kaldırabileceğimizden fazla gerilime maruz kalmak kişiyi alıngan, kırılgan ve sonlu yapabilir. Bu durumda aile ve toplumsal hayatta ilgileri bozabilir. Nörolojik hastalıklar da toplumsal ömrü bozabilir. Birçok nörolojik bozuklukta dikkat, konsantrasyon, bellek üzere bilişsel yetilerde zayıflama görülür. Alzheimer hastalığı üzere bunamalar belleği bozarak hastanın ailesi ve etrafıyla irtibat hünerini zayıflatır. Sonuçta hastalarda toplumsal izolasyon yani geri çekilme durumu görülür. Toplumsal izolasyon ve yalnızlık da bunamanın şiddetini daha fazla artırarak bir kısır döngü oluşturur.”
“OTİZM, TOPLUMSAL ÖMRÜ KISITLIYOR”
Uyku bozukluklarının, bilhassa uyku apnesi ve uykuya dalma bozukluklularının sonuç olarak gündüz çok uykululuk ve dikkat-konsantrasyon bozukluğuna yol açtığını belirten Doktor Barış Metin, “Bu bozukluklar da kişinin etrafı ile irtibatını bozabilir. Toplumsal hayatın en temelden bozulduğu nörolojik hastalık ise otizmdir. Bilindiği üzere otizmi olan çocuklar toplumsal olarak irtibata geçmek istemezler. Otizm yalnızca çocuklarda değil, erişkinlerde de görülebilir ve kendini toplumsal hayatta kısıtlılık biçiminde gösterebilir. Uyku bozuklukları, Alzheimer hastalığı, Otizm ve ruhsal bozukluklar için verdiğimiz toplumsal etkilenme örneklerini aslında tüm nörolojik ve psikiyatrik bozukluklara genelleyebiliriz. Toplumsal ömrümüz beynimizin sağlıklı olmasına, dikkat ve belleğimizin çalışmamıza ve empati kurabilmemize bağlıdır” diye konuştu.
BEYİN VE TOPLUMSAL BAĞLAR İRTİBATI: GACE OLGUSU
Beyin ile toplumsal ömür ortasındaki bağın birinci olarak ABD’de demiryolu emekçisi olan Phineas Gace isimli kişinin yaşadıkları sonucu gündeme geldiğini belirten Nörolog, “Bu kişi kaza öncesinde etrafı tarafından yeterli toplumsal bağlar kuran, etrafa saygılı ve ailesine bağlı olarak bedellendirilen bir kişiydi. Bir kaza sonrası beynin ön bölgesine metal bir çubuk girmiş ve beyninin ön kısmında değerli hasara neden olmuştur. Farklı bir biçimde Gace, bu kazadan sağ kurtulmuştur. Kaza sonrası yakınları, ailesi ve arkadaşlar Gace de değerli değişiklikler gözlemiştir. Gace etrafına karşı sabırsız ve hudutlu davranmaya başlamış, sıklıkla küfür eden, çok içki tüketen ve şiddete eğilimli bir bireye dönüşmüştür. “Gace Olgusu” sinirbilim dünyasını derinden etkileyerek birinci defa beyin ve toplumsal münasebetlerin ne kadar yakın olduğunu göstermiş ve sağlıklı toplumsal alakalara sahip olmak için sağlıklı bir beyne sahip olmamız gerektiğini düşündürmüştür” dedi.
“NEGATİF UYARANLARDAN KAÇINILMALI”
Sosyal münasebetlerin güçlü olması, bireyin arkadaşlarının olması, aile ve etrafla kurulan bağlantıların de beyin sıhhati üzerinde olumlu tesirleri olduğunu tabir eden Doç. Metin, “Beynimiz uyarana bağımlı bir organdır. Sıhhatini muhafazası için beynimiz daima uyaran almalıdır. Lakin bu uyaranların niteliği de değerlidir. Negatif uyaranlar, ağır gerilim, bozuk münasebetler insanların depresyona girmesine neden olur. Depresyon da beyin sıhhatini negatif tesirler. Dikkat ve konsantrasyon üzere yetiler ağır gerilim yaşayan bireylerde zayıftır” ihtarında bulundu.
“İHMAL EDİLMIŞ ÇOCUKLAR, DİKKAT VE ÖĞRENME SORUNU YAŞIYOR”
Beynimizde yer alan bir küme hücrenin, bilhassa toplumsal uyaranlara hassas olduğunu kaydeden Uzman şöyle devam etti:
“Bu nöronlar etrafımızdaki bireylerin hislerini anlayıp yorumlamamızı, onlarla empati yapmamızı sağlar. Toplumsal olarak uyaran almamamız yahut negatif uyaran almamız beynimizin toplumsal nöronlarını çalışamaz hale getirebilir. Bu türlü durumlarda öğrenme işlevleri önemli ziyan görebilir. Bu duruma verilecek en tipik örnek ihmal edilmiş çocuklardır. Büyüme devirlerinde gereğince toplumsal uyarana maruz kalmayan çocuklarda erişkin çağda dikkat ve öğrenme meseleleri görülmektedir. Enteresandır ki, bu problemler 0-1 yaş ortası bebeklik devrinde ilgi görmeyen bireylerde de ağır olarak görülmektedir. Bu bulgular beynimizin doğumdan itibaren toplumsal temasa muhtaçlık duyduğunu göstermektedir.
“YALNIZ KALAN YAŞLILAR BUNAMAYA YATKIN OLUYOR”
İnsan toplumsal bir canlıdır ve toplumsal alaka kurmadan yaşayamaz. Sağlıklı beyin fonksiyonlarımızın olması için sağlıklı münasebetlerimizin olması gereklidir. Bilhassa rastgele bir beyin hastalığı olan bireylerin, Alzheimer-bunama hastalarının daima toplumsal uyarana muhtaçlıkları vardır. Bu bireyleri yalnız ve toplumsal uyaranlardan yoksun kalacakları ortamlarda tutmamak gerekir. Yaşlıların yalnızlığa karşı korunmaları, yalnız kalacakları ortamlarda kalmamaları gerekir. Yalnız yaşlılar çok daha erken bunamaya yakalanmaktadır.”
“BEYİN SIHHATİ İÇİN YALNIZLIKTAN KAÇININ”
Bunaması olmayan bireylerin de “sosyal beyinlerini” çalıştırmak için kâfi uyaran almaya özel kıymet göstermesi gerektiğini belirten Dr. Barış Metin, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Beyin sıhhati için yalnızlık ve izolasyondan kaçınmak gerekir. Aileyle ve etrafla vakit geçirmek, bizi nörolojik ve psikiyatrik hastalıklardan koruyan bir faktördür. Son yıllarda toplumsal medyanın yaygınlaşması, şahısların aile ve arkadaş alakaların bozulup toplumsal temasın “sanal” ortamlara kaymasına neden oldu. Sanal toplumsal temas, asla gerçek toplumsal temasın yerini tutmaz. Bunun en nemli nedeni gerçek toplumsal temasın empati, dokunma, ses, manzara üzere birçok duyu ve beceriyi kapsayacak biçimde çok boyutlu olmasıdır. Toplumsal medyada çok vakit geçirme kişinin asıl toplumsal ömrünü bozarak aslında bir toplumsal izolasyon ortamı yaratmaktadır.”