Güneş rüzgârı, Güneş’ten yayılan parçacık akımıdır. Çoğunlukla elektronlardan, protonlardan ve alfa parçacıklarından (helyum atomu çekirdeklerinden) oluşur. Bu parçacıkların büyük çoğunluğu, Güneş’in devasa çekimi sebebiyle, Güneş’e geri dönse de bir kısmı, sahip oldukları yüksek suratlar sayesinde, çok uzak aralara ulaşır.
GÜNEŞ RÜZGARI NASIL OLUŞUR?
Güneş rüzgârı, Güneş’in etrafındaki baloncuk gibisi bir hacmin içinde dışarıya yanlışsız yol alır. Yıldızlararası uzayla çevrelenen bu hacme güneşküre denir ve sonları Plüton’un yörüngesinin ötelerine kadar uzanır.
Güneş’ten yayılan parçacık akımlarının varlığı birinci olarak 1859’da öne sürülmüştü. Lakin bu türlü bir akımın var olup olmadığı ve şayet varsa ne içerdiği uzun yıllar tartışma konusu oldu. Güneş rüzgârının varlığını doğrulayan birinci direkt müşahede, 1959 yılında Sovyet Luna 1 uydusu tarafından yapıldı.
11 YILLIK DÖNGÜ TAMAMLANIYOR
Reading Üniversitesi’nde Uzay Fiziği Profesörü olan Mathew Owens, Güneş her 11 yılda bir hareketliliğinin zirve noktasına yaklaştıkça, bu deliklerin yıldızımızın ekvatoruna yakın noktalarda da ortaya çıktığını söylüyor:
“Bu deliğin ekvatorda olması, merkez meridyeni geçmesinden bir kaç gün sonra Dünya’da hayli süratli bir rüzgar görecek olduğumuz manasına geliyor.” Güneş rüzgarları saniyede 800 kilometreden fazla esebiliyor ki bu da saatte 2,9 milyon kilometre sürat demek.
Londra Üniversitesi Akademisi’nde Uzay ve İklim Fiziği’nde Doçent olan Daniel Verscharen “Bu taçküre deliğinin biçimi çok özel değil. Fakat pozisyonu onu enteresan hale getiriyor” diyor ve ekliyor:
“Bu taçküre deliğinden süratli rüzgarların bu hafta Cuma akşamı ve Cumartesi sabahı üzere Dünya’ya ulaşmasını bekliyorum.”
HIZI SANİYEDE 750 KİLOMETREYE KADAR ÇIKABİLİYOR
Güneş rüzgârı esasen iki bileşene ayrılır. Yavaş Güneş rüzgârı olarak isimlendirilen bileşenin suratı saniyede 400 kilometre civarındayken süratli Güneş rüzgârı olarak isimlendirilen bileşenin süratiyse saniyede 750 kilometre civarındadır.
GÜNEŞ RÜZGARI TESİRLERİ NELERDİR?
Dünya’da ve Güneş Sistemi’ndeki başka gökcisimlerinde gözlemlenen çeşitli olayların sebebi, Güneş rüzgârıdır. Örneğin kuyrukluyıldızlar Güneş’e yaklaşırken de Güneş’ten uzaklaşırken de kuyrukları Güneş’ten uzağa hakikat yönelir. Bu durumun nedeni, Güneş rüzgârının kuyrukluyıldızların kuyruğunu itmesidir.
Dünya’nın manyetik alanı Güneş rüzgârındaki yüklü parçacıklara karşı kalkan vazifesi görür. Fakat bu yüklü parçacıkların bir kısmı yeniden de Dünya’ya ulaşır. Güneş rüzgârındaki elektrik yüklü parçacıklar, kutup bölgelerinde gözlemlenen auroralara sebep olur.
Dünya’nın uydusu Ay, atmosfere ya da manyetik alana sahip olmadığı için daima olarak Güneş rüzgârındaki yüklü parçacıklar tarafından bombardıman edilir. Apollo vazifeleri sırasında Ay’dan toplanan topraklar üzerinde yapılan çalışmalar da bu toprakların Güneş rüzgârı sebebiyle atom çekirdeği bakımından zenginleştiğini gösteriyor.
Mars da Ay üzere manyetik alana sahip olmadığı için direkt Güneş rüzgârına maruz kalır. Bu durum Mars’ın atmosferinin giderek incelmesine ve seyrelmesine neden oluyor. Mars’ın atmosferinin günümüzdeki yoğunluğu Dünya’nınkinin yalnızca yüzde biri kadar.
NASA tarafından 1977 yılında uzaya gönderilen Voyager 1, Güneşkürenin dışına çıkan birinci uzay aracı oldu. Voyager 1’in 13 Aralık 2010’da yaptığı ölçümler Güneş’ten yayılan yüklü parçacıkların ışınsal taraftaki suratının sıfıra düştüğünü gösterdi. Güneş rüzgârının bu bölgede yalnızca yanlara gerçek yayılabilmesinin nedeni, yıldızlararası uzaydan gelen parçacık rüzgârının Güneş rüzgârını itmesi.