İlaçlarla kolaylıkla tedavi edilerek denetim altına alınabilen hepatitin bulaşıcı bir hastalık olması, hepatit hastalarına ve taşıyıcılarına toplumsal ve tüzel problemler yaşatabiliyor. Lakin bu sıkıntıların temelinde, daha çok hastalığın bulaşma yolları hakkındaki eksik ve yanlış bilgiler yatıyor. Hepatit A ve E daha çok kirli su ve kirli besinlerle, yani oral yoldan, hepatit B ve C ise kan, beden sıvıları ve anneden bebeğe doğum sırasında bulaşıyor.
Fakat toplumda hem hepatit B ve C’nin bulaşma yollarının gereğince bilinmemesi hem de kimi kurum ya da kuruluşların uygulamaları ve yönetmelikleri, hepatit taşıyıcıları ve hastaları için dışlanma, damgalanma ve hak ihlaline uğrama manasına gelebiliyor.
Türk Karaciğer Vakfı, Türk Karaciğer Araştırmaları Derneği Lideri Prof. Dr. Yılmaz Çakaloğlu, hastaların uğradıkları damgalanmaya ve mağduriyetlere dikkat çekti, “Bunlar cahillikten kaynaklanıyor” diyerek insan hakları vurgusu yaptı.
Hastaların belediyeler, üniversiteler, polis ve asker akademileri üzere kuruluşlara, yüzme havuzları ve spor tesislerine alınmadıklarını belirten ve “Hepatit B ve C hastalarına toplumsal ve günlük hayatta hiçbir kısıtlama getirilmemeli, hepsi her türlü toplumsal ve sportif aktiviteye özgürce katılmalı, tersine davranışlar bilime, hukuka ve insan haklarına aykırıdır” diyen Doktor Yılmaz Çakaloğlu, bununla ilgili çok fazla olay gördüğünü belirterek şunları söyledi:
“YÜZME HAVUZU İÇİN HEPATİT B RAPORU İSTENMESİ ÜZERE BİR CAHİLLİK OLAMAZ”
“Mesela bir bayan, ‘Hocam çocuğumu yüzme okuluna verecektim, hepatit B raporu istediler’ diyor. Bu türlü bir cahillik olamaz. Yahut hepatit C olumlu olan gençleri üniversiteye almıyorlar. Toplumda çok fazla bu türlü ilkel ve bilimsel desteği olmayan fikirler var. Bu çeşit damgalamalar Türkiye’de ne yazık ki çok ön plana çıkıyor. Bize, mesela polis akademisine başvuranlardan çok şikayet geldi. Hepatit B taşıyıcısı diye akademiye alınmamayla ilgili. Vakıf olarak bu mevzuyla çok çaba ettik ve belli bir evreye geldik.
PROF. ÇAKALOĞLU: HAVUZDAN BİR BEŞERE HEPATİT C YAHUT B BULAŞTIRANA NOBEL MÜKAFATI VERİRİZ
Mesela Amerika’da bu bahiste hem tıbbi hem de hukuksal otoritelerin aldığı, ‘Sağlık meslek liseleri ve tıp fakültelerine alınmalarında mahzur yoktur ve mesleklerini de aşikâr şartlar çerçevesinde yapabilirler’ formunda kararlar var. Bahsedilen şart ise hepatit B taşıyıcısının günde bir defa kullanması gereken ilacı içme şartı. Zati ilacı kullanlarda 3 ay sonra kanda mikrop sıfır oluyor ve istese bile hastalığı bulaştırma ihtimali kalmıyor. Hepatit C ise esasen 3 ayda tedavi oluyor. Bir de bunlar hekim, cerrah olan yani kanlı iş yapan şahıslar. Havuzdan bir beşere hepatit C yahut B’yi bulaştırana biz nobel mükafatı veririz. Hem hepatit taşıyıcısında hem de karşısındaki şahısta açık yara olacak, yaralar birbirine sürtünecek ki fakat o vakit bulaş olabilir. Normalda bulaşma mümkün değildir.
“HASTALARIMIZA HER TÜRLÜ BİLİMSEL VE HUKUKSAL DAYANAĞI VERİYORUZ”
Belediyelerin, okulların, polis merkezlerinin yahut öbür kurumların tesislerine alınmamaları çok büyük yanılgı, hepatit B, çalışan için bir sorun olmamalı. Dediğim üzere hepatit hastalarına ve taşıyıcılarına yapılan bu dışlama ve damgalama hem bilime, hem hukuka hem de insan haklarına yani her şeye terstir. Türk Karaciğer Vakfı ve Hepatitle Ömür Hasta ve Hasta Yakınları Dayanışma Derneği olarak biz bu mevzuda çok hassasız. Ayrımcılığa ve damgalanmaya uğrayan hastalarımıza her türlü bilimsel ve hukuksal dayanağı veriyoruz.”
Ressamların birçok ülkede yaptıkları bir çalışmaya da değinen Çakaloğlu, Türkiye’deki hastaların uğradıkları damgalanmanın bu çalışmaya nasıl yansıdığını ise, “Ressamlar, değişik ülkelerdeki hepatit C hastaları ile konuşup onların his ve fikirlerini resme dökmüşler. En karamsar, en karamsar fotoğraf ise Türkiye’deki hastalarla yaptıkları resim” kelamlarıyla aktardı.
HEPATİT HASTASI B.Ç.: HEPATİT B OLDUĞUMU ÖĞRENEN ARKADAŞLARIM BENDEN KAÇMAYA BAŞLADI
36 yaşındaki kronik hepatit B hastası Ç.B. ise sıhhat durumunun öğrenilmesi üzerine iş yerindeki arkadaşları tarafından ayrımcılığa uğradığını, belediyeler başta olmak üzere birçok kurumun spor ve yüzme üzere tesislerine alınmadığını belirtti , “İş yerinde uzun müddet mobinge maruz kaldım” dedi.
Doğum yaptığı gün hepatit B taşıyıcısı olduğunu öğrenen Ç..B.,”Tetkikleri yaptırdığımda ilaç kullanmama gerek olmadığı fakat altı ayda bir ultrason, yılda bir de kan tetkiklerimi aksatmamam gerektiği söylendi. 5 yıldır bu biçimde yaşıyorum” dedi ve karşılaştığı problemleri şöyle anlattı:
“Hepatit B taşıyıcısı olduğumu duyan iş arkadaşlarım tarafından mobbinge uğradım. Birtakım arkadaşlarım benden kaçmaya başlarken, kimileri da ‘Yemekhanedeki çatal düzgün temizlenir mi?’, ‘Yeme- içmeden virüs bulaşır mı?’ halinde sorular yöneltiyordu. Benimle birebir ortamda bulunmak, konutuma gelmek istemediklerini söylediler.
“BELEDİYENİN YÜZME HAVUZUNA ALINMADIM”
Doktorum antrenmanın yararlı olduğunu söylediği için yüzme havuzu olan tesisleri araştırdım lakin mahallî idarelerin spor salonlarında ve yüzme havuzlarında hepatit B testi de isteniyor. Hasebiyle o tesislere kabul edilmedim. Hepatit B’nin havuzla, sarılmayla, tokalaşmayla, havluyla, çatalla, bıçakla, tıpkı ortamda bulunmayla bulaşan bir hastalık olmadığı bilinmiyor. Yeni çalıştığım yerde bunu söylemeye çekiniyorum zira bunu söylediğim herkes tuhaf gözlerle bakıyor. Toplumsal damgalama ne yazık ki çeşitli bölümlerde sürüyor. Buna acil bir tahlil bulunmalı. Bu hastalık nedeniyle işinden olan, işe alınmayan şahıslar var. Bu, insan haklarına da karşıt bir durum.”
DR. DUDA: HEPATİT HASTALARI EN ÇOK BU TOPLUMSAL PROBLEMLERLE KARŞILAŞIYOR
Hepatitle Ömür Hasta ve Hasta Yakınları Toplumsal Bilgilendirme Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği Lideri ve Türk Karaciğer İdare Heyeti Üyesi Doktor Hilal Ünalmış Duda ise, “Bildirimi zarurî hastalık olduğu için hepatit, hasta ile hekim ortasında kalmayıp devlet kayıtlarına geçmektedir ve bazen damgalanmaya yani stigmaya yol açmaktadır” dedi.
Hepatit ile ilgili yönetmelikleri işaret eden Dr. Duda, hepatit hastalarının en sık karşılaştığı meseleleri şöyle sıraladı:
1- “Hepatit taşıyıcılarının sıhhat raporlarında durumları belirtildiği için işe kabul edilmemektedirler. Bu, işsizlik problemidir ve hasebiyle ekonomik bir sorun ve toplumsal ayrımcılıktır.
2- Askeri okul, polis okulu üzere kurumlara müracaat kabul edilse, imtihanlarda muvaffakiyet sağlansa bile sıhhat raporu etabında yönetmelikler çerçevesinde taşıyıcılar kabul edilmemektedir.
3- Kimi ülkelerdeki üniversitelerin hepatit taşıyıcılarını hudut dışı etmesi, gençlerin eğitim hakkına vurulan bir darbedir.
4- Farklı ülkelerin vatandaşları ortasında yapılan evliliklerde tedaviye erişimin toplumsal güvenlik kapsamına alınmaması farklı bir sıkıntıdır.
5- Huzur ve bakımevlerine kabulde de sorun yaşanmaktadır.
6- Hepatit B aşılarını aile hekimliklerinden fiyatsız isteyen vatandaşların, “aşı yok” diye geri çevrilmesi derneğimize gelen şikayetler ortasındadır.”
AVUKAT ÖCAL: UYGULAMADA KEYFİLİK VAR
Hasta hakları ile ilgili davalara da bakan Avukat Sümeyya Öcal, bu hususta birçok belediyenin keyfi uygulamalar yaptığını belirterek “Yüzme Havuzlarının Tabi Olduğu Sıhhat Temelleri Yönetmeliği’nde ve belediyelerin havuz talimatlarında bu türlü bir kısıtlama yok lakin uygulamada keyfilik var” diye konuştu.
Avukat Öcal, keyfi uygulama yapan yerlerin Vilayet Gençlik ve Spor Müdürlüklerine ve CİMER’e şikayet edilebileceğini kelamlarına ekledi.
SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE HALK SIHHATİ MÜDÜRLÜĞÜ NE DİYOR?
ntv.com.tr’nin, hepatit B ve C hastalarının spor tesisleri ve havuzlardan yararlanması ile ilgili yönetmelikleri ve uygulamayı sorduğu Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sıhhati Genel Müdürlüğünden verilen karşılıkta ise “Hepatit B ve hepatit C virüsü fekal oral yolla su yutma, teneffüs, yakın temas ve toplumsal temas olarak kabul edilen günlük hayat faaliyetleri ile bulaşmaz. Dış ortamda çoğalmaz. Havuz sularında çoğalmaz ve klora dayanıksızdır. Bu nedenle bu enfeksiyonların havuz suları ile geçme riski yoktur. Birebir formda Hepatit B ve hepetit C hastalarının ve taşıyıcılarının yüzme havuzu kullanmasından ötürü enfekte olmayan öbür kullanıcılara virüs bulaşma riskini arttırdığına dair bir bilgi bulunmamaktadır” denildi.