İngiltere, Avrupa Birliği’ne (AB), reddedilen Brexit mutabakatındaki tartışmalı önlem hususunun Kuzey İrlanda’nın 2025’e kadar Birlik ile özel bir bağ içinde kalmasını öngören bir düzenlemeyle değiştirilmesini teklif etti.
İngiltere Başbakanı Boris Johnson, AB Kurulu Lideri Jean-Claude Juncker’e yazdığı mektupta, iki taraf ortasında sıkıntıya neden olan Brexit sonrası Birleşik Krallık’ın modülü Kuzey İrlanda ile AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti ortasındaki düzenlemelere ilişkin yeni telifini sundu.
Johnson, mektubunda, halkın AB’den ayrılma kararına hürmet duysalar da aynı vakitte bu kararın Kuzey İrlanda ile İrlanda Cumhuriyeti üzerindeki tesirleriyle ilgilendiklerini belirtti.
“Bu hükümet için İngiltere’nin geçiş devrinin sonunda AB’yle olan gümrük birliğinden ayrılması her vakit için temel bir nokta olmuştur. Bunu da tam ve eksiksiz yapmalıyız.” sözlerini kullanan Johnson, Kuzey İrlanda’nın da gümrük birliğinden ayrılacağını vurguladı.
YENİ TEKLİF NE İÇERİYOR?
Johnson’ın “adil ve makul taviz” formunda nitelediği teklifte, Kuzey İrlanda’nın dolaysıyla da tüm Birleşik Krallık’ın bilinmeyen bir mühlet ortak pazarda kalmasına yol açabilecek tedbir hususunun kaldırılması öngörülüyor.
Teklifte AB ile varılan mutabakatın reddedilmesinin en değerli sebebi olan husus, İrlanda denizindeki limanlarda ve İrlanda’daki hudut sınırının uzağında denetimleri içeren yeni bir düzenlemeyle değiştiriliyor.
Buna nazaran, İngiltere, Galler ve İskoçya’dan oluşan Büyük Britanya, 2020 sonuna kadar AB ile bir ticaret muahedesine varmayı hedefleyecek.
Kuzey İrlanda ise 2021’e kadar sürecek geçiş sürecinin akabinde AB’yle olan gümrük birliğinden ayrılacak, lakin dört yıl boyunca ziraî besinler ve endüstriyel eserler konusunda tek pazar düzenlemelerine bağlı kalacak.
Bu müddet zarfında Büyük Britanya’dan Kuzey İrlanda’ya giren mallar üzerinde ek denetimler yapılacak lakin Birleşik Krallık, İrlanda Cumhuriyeti’nden Kuzey İrlanda’ya giren mallar için denetim uygulamayacak.
Hükümete nazaran, denetimlerin büyük çoğunluğu elektronik ortamda yapılabilecek lakin işyerlerinde yahut tedarik zincirindeki noktalarda çok az sayıda da olsa fizikî denetim yapılması gerekecek.
Dört yılın akabinde ise Kuzey İrlanda, AB kurallarına uymaya devam etme yahut İrlanda Cumhuriyetiyle ortasına fiziki hudut oluşturmaya karar verebilecek.
BREXIT SÜRECİ
İngiltere, 2016’daki referandumda yüzde 48’e karşı yüzde 52 oyla AB’den ayrılma kararı almıştı.
Ancak eski Başbakan May’in AB ile vardığı muahede, 3 defa oylanmasına rağmen parlamentoda kabul görmemiş ve Brexit, mümkün bir anlaşmasız ayrılığı engellemek için evvel 22 Mayıs’a daha sonra da 31 Ekim’e ertelenmişti.
İngiliz Parlamentosu, anlaşmasız bir ayrılığın önüne geçmek için Johnson’ı AB’den yeni bir erteleme istemeye mecbur bırakan bir maddeyi kabul etmişti.
Ancak şu ana kadar bu yasaya uyacağına dair bir açıklama yapmayan Johnson, anlaşmasız da olsa 31 Ekim’de Brexit’i gerçekleştireceğini söylüyor.
TEDBİR HUSUSU İHTİLAFI
Johnson, selefi Theresa May’in vardığı Brexit mutabakatında yer alan önlem hususunun kaldırılmasını istiyor.
İngiliz hükümeti, AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti ile Birleşik Krallık’ın kesimi olan Kuzey İrlanda ortasında fiziki hudut oluşturulmasının önüne geçen hususun ülkenin egemenlik haklarını ihlal ettiğini savunuyor.
Fiziki hudut oluşturulmaması durumunda Kuzey İrlanda’nın, hasebiyle da tüm Birleşik Krallık’ın bilinmeyen bir mühlet AB ile gümrük birliği içinde kalacağı kaydediliyor.
AB ise kelam konusu hususun üyesi İrlanda Cumhuriyeti’nin haklarının garanti altına alınması ve 1998’te imzalanan Güzel Cuma Muahedesi’nin ihlal edilmemesi açısından gerekli olduğunu belirtiyor.
1998 yılında İngiltere ve İrlanda Cumhuriyeti hükümetleri ortasında imzalanan İyi Cuma Muahedesi, İrlanda adasında 30 yıl süren “düşük yoğunluklu savaşı” sonlandırmıştı.