Bağımsızlığından bugüne Kuzey Makedonya’nın birincil maksadı olan Avrupa Birliği (AB) ve NATO’ya üyelik yolunun açılmasının birinci kurallarından Yunanistan ile ortasındaki isim problemini çözme noktasında yapılan referandumun üzerinden bir yıl geçti.
Birleşmiş Milletler (BM) himayesinde yıllardır süregelen isim sıkıntısını çözmek hedefiyle düzenlenen müzakerelerin akabinde o zamanki ismiyle Makedonya ile Yunanistan ortasında geçen yılın haziran ayında “Prespa Anlaşması” olarak da bilinen “İsim Probleminin Tahlili ve Stratejik Paydaşlık Anlaşması” imzalandı.
Anlaşmaya nazaran, Makedonya ismini “Kuzey Makedonya” olarak değiştirecek, komşusu Yunanistan ise Kuzey Makedonya’nın AB ve NATO üyelik süreçlerindeki pürüzleri kaldıracaktı.
Ülkede iktidar ve muhalefet yanlıları ortasında uzun müddet tartışılan bahisle ilgili 30 Eylül 2018’de istişare referandumu yapılmasına karar verildi.
Her ne kadar tüzel manada bağlayıcı olmasa da referandum sonucu muahedeyi destekleyen Batılı ülkeler ve kurumlar tarafından büyük kıymet taşıyordu. Halka “Makedonya ve Yunanistan ortasındaki muahedeyi kabul ederek AB ve NATO üyeliğine var mısınız?” sorusu yöneltilirken, muhalefetin büyük çoğunluğunun boykot ettiği referandumda iştirak yüzde 36,91’de kaldı.
Referandum, geçerli sayılması için iştirakin yüzde 50’nin üzerinde olması gerektiğinden başarısız sayıldı. Lakin oy verenlerin yüzde 91,46’sının “evet” demesi Batı tarafından “başarılı” olarak değerlendirildi.
Referandumun akabinde muahedenin öngördüğü öbür kademelerin da uygulanmasına geçildi. Makedonya Meclisi, ülkenin anayasal ismini değiştirmek maksadıyla ekim ayında muahedenin modülleri olan anayasa değişikliklerine erişim prosedürü başlattı.
Nihayetinde muahede birinci olarak Makedonya Meclisinde akabinde Yunanistan Meclisinde onaylandı.
Dönemin muhalif cumhurbaşkanı Gyorge İvanov’un referanduma ait kullandığı “Halk muahedeyi reddetti” ve “Referandum başarısız oldu” üzere tabirleri ise hiçbir şeyi değiştirmedi.
PRESPA MUAHEDESİ YÜRÜRLÜĞE GİRDİ
Yeni ismiyle Kuzey Makedonya’da hükümet, 12 Şubat 2019’da Prespa Muahedesi’nin yürürlüğe girdiğini, resmi kurum ve kuruluşların isimlerinin değiştirilmesi dahil olmak üzere mutabakatın uygulanmasının ileri evrelerine devam edildiğini bildirdi.
Anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle ikili bağlantılarda de tarihi gelişmeler yaşandı. Birinci olarak devrin Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras, nisan ayında Kuzey Makedonya’yı ziyaret etti. Bu, bir Yunan başbakanın yaptığı birinci ziyaretti. İki başbakan toplantıyı “tarihi bir dönüm noktası” ve “Avrupa ile bölge için tarihi bir adım” olarak nitelendirdi.
Yine birebir ziyarette, Promachoi ile Majden ortasında yeni bir hudut kapısı açılması için mutabakat zaptı imzalandı. Bu sayede iki ülke halklarının bağlantısının, turizmin ve ticaretin güçlendirilmesi hedefleniyordu.
Ardından mayıs ayında iki ülke dışişleri bakanlıkları nota değişiminde bulunarak, Atina ve Üsküp’teki irtibat ofislerinin düzeyini elçilik seviyesine yükselttiklerini bildirdi. İki ülke ortasındaki diplomatik ilgilerde yeni bir periyot başladı.
Yunanistan’da temmuzda yapılan erken genel seçimin akabinde hükümet değişse de mutabakatın uygulanmasına yönelik besbelli bir değişiklik olmadı.
NATO KAPISI AÇILDI
İsim probleminin çözülmesinin akabinde Kuzey Makedonya’nın NATO üyeliği kapısı da açıldı. Kuzey Makedonya, Temmuz 2018’de iştirak müzakerelerine başlamak için NATO’dan davet aldı.
NATO üye ülkeleri şubat ayında Kuzey Makedonya’nın NATO’ya iştirak protokolünü imzaladı. Üyeliğin tamamlanması için protokolün NATO üyesi ülkelerin meclislerinde kabul edilmesi gerekiyor.
Kuzey Makedonya Meclis Lideri Talat Caferi, bu ayın başında yaptığı açıklamada, kelam konusu protokolün 21 ülke tarafından kabul edildiğini, 4 ülkede ise sürecin devam ettiğini söyledi.
Hükümet yetkililerinin açıklamalarına nazaran, Kuzey Makedonya’nın bu yılın sonuna kadar NATO’ya tam üye olması bekleniyor.
Öte yandan, AB’ye üyelik müzakerelerinin başlamasıyla ilgili olarak da Avrupalı üst seviye yetkililer bu kararın ekim ayında verilebileceğini tabir ediyor.