Dargeçit ilçesine bağlı kırsal Ilısu Mahallesi sınırları içerisinde, Ilısu Barajı yakınlarında Nevala Maherk Çayı bölgesindeki Boncuklu Tarla ören yerinde devam eden hafriyatlarda inanç ve kültür havzası bulundu. 11 yıldır devam eden hafriyat çalışmalarında bulunan buluntuların dünya arkeolojik tarihi acısından çok kıymetli olduğunu söyleyen Mardin Müze Müdürü Sanat Tarihçisi Mehmet Deniz, kazı alanında yapılacak düzenlemelerle keşfedilen alanın önümüzdeki süreçte ziyarete açmayı hedeflediklerini söyledi.
Kazı çalışmalarında milattan evvel 12 binli yıllara ilişkin buluntulara rastladıklarını anlatan Deniz, şöyle konuştu:
“Göbeklitepe ile önemli benzerlikler taşıyan özel bir yapının keşfedilmesi, dünya arkeolojik tarihi açısından çok değerli olduğu üzere, bizleri de çok heyecanlandırdı. 2012, 2017 ve 2019 yılında yapılan hafriyat çalışmaları, toplamda 35 yerde, yaklaşık 3 bin metrekarelik alanda gerçekleştirildi. Şu ana kadar yapılan hafriyatlarda, M.Ö. 12 binli yıllara ilişkin buluntulara rastladık. Bunlardan en kıymetlisi Göbeklitepe’de rastlanan ‘T’ biçimli dikilitaşlara misal, tapınak olarak kullanıldığı düşünülen yapılar. Şanlıurfa etrafındaki yerleşimlerde rastlanılan bu yapıtlardan bu bölgede öteki yerlerde olması da esasen olağandı. Biz bunun beklentisi içindeydik. Göbeklitepe’ye 40- 50 kilometre aralarda bulunan Karahan Zirve, Sefer Zirve, Nevali Çori ve Hırbetsuvan üzere arkeolojik sit alanlarında ‘T’ biçimli dikilitaşların bulunduğu yapılar tespit edilmişti. Boncuklu Tarla yerleşim yeri Ilısu Barajı ve HES projesi kapsamında yapılan yüzey araştırmalarında birinci sefer 2008 yılında tespit edilmiş ve Çanak Çömleksiz Neolitik Devri temsil eden bir yerleşim yeri olarak nitelendirilmişti. Göbeklitepe ile çağdaş periyotta yer alan Epi-Paleotik olarak isimlendirilen Neolitik öncesi periyottan itibaren yerleşimlere uzun müddet konut sahipliği yapan Boncuklu Tarla, kazıların sürmesiyle insanlık tarihinin değerli bir evresi olan tarım, evcilleştirme, yerleşik hayat ve inanç hususları hakkında değerli bilgiler verecek.”
Kazıların bilimsel danışmanlığını yürüten Mardin Artuklu Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Dr. öğretim üyesi Ergül Kodaş ise alanda yapılan hafriyat çalışmalarıyla yerleşim yerinde Geç Epipaleolitik Dönem’den Geç Çanak Çömleksiz Neolitik A, Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ’ın birinci evrelerine kadar geçen süreci içeren 6 başka katman tespit edildiğini söyledi. Boncuklu Tarla’da T biçimli stellerin bulunduğu özel yapıya rastlanmasının, şaşırtan bir durum olduğunu anlatan Kodaş, yuvarlak planlı konutların yer aldığı yerleşim yerinin ortasında bulunan özel yapının, 80 metrekare büyüklüğünde ve dört adet T biçimli dikilitaşa sahip olduğunu aktardı.
‘SİMETRİK İNŞA EDİLMİŞLER’
Geçmişte birçok medeniyete konut sahipliği yapan Mardin’in, Neolitik devir açısından da kıymetli bir yere sahip olduğuna dikkat çeken Kodaş, “Yerleşim yerinde yapılan hafriyatlarda açığa çıkarılan mimari kalıntılar çoğunlukla Orta Çanak Çömleksiz Dönem’e M.Ö. 8 bin tarihlenmekle birlikte, M.Ö. 10 binin ikinci yarısına tarihlenen kalıntılar başka bir değer teşkil etmektedir. Bu bağlamda Boncuklu Tarla yerleşiminin doğu alanında 2017 yılında yapılan hafriyat çalışmalarında tespit edilen köşeleri yuvarlatılmış konutlar ve konutların merkezinde bulunan ve birçok yayında ‘Tapınak’ olarak tabir edilen özel bir yapı tespit edilmiştir. 2019 hafriyat döneminde ise kelam konusu yapıların hafriyat çalışmaları tamamlanmış ve merkezde bulunan yapının özel bir yapı olduğu anlaşılmıştır. Bina içerisinde 4 adet taş dikme tespit edilmiştir. Binanın kuzeydoğu tarafında iki ve güneybatı tarafında ise 3 adet niş tespit edilmiştir. Yapılan hafriyatlar esnasında binanın inşası için alanın yaklaşık 2 metre derinliğinde kazıldığı ve binanın bu çukur içerisine inşa edildiği görülmektedir. Duvarları yassı doğal taşlar ve çamur harç ile inşa edilen binanın merkezinde simetrik bir halde bulunan dikmelerin tıpkı vakitte çatıyı taşıyan kolon misyonu gördüğü de anlaşılmaktadır” diye konuştu.
‘TARİHE IŞIK TUTACAK KAZILAR’
Mardin Artuklu Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İbrahim Özcoşar da Boncuklu Tarla’da sürdürülen hafriyatlar hem Göbeklitepe’nin daha düzgün anlaşılması konusunda, hem de Mardin’in uzak geçmişte üstlendiği rolü açığa çıkarmasının ehemmiyetine değindi. Prof. Dr. Özcoşar, “Bunun bilim dünyasını heyecanlandıran bir keşif olduğunu düşünüyorum. Burada yapılacak çalışmalarla tarih tekrar yazılacaktır. Biz de Mardin Artuklu Üniversitesi olarak bu insanlık mirasının ortaya çıkarılması ve gelecek jenerasyonlara aktarılması konusunda üzerimize düşen tüm sorumluluğu yerine getirme kararlığındayız” dedi.