NATO, 70’inci yılının kutlandığı 2019’da kimi çevrelerce “varlığı” sorgulanırken, attığı siyasi ve askeri adımlarla hala geçerli ve kıymetli bir askeri ittifak olduğunu gösterdi.
4 Nisan 1949’da kurulan ve bu yıl 70’inci yılını kutlayan NATO, Londra’da İttifak üyelerinin devlet ve hükümet liderlerinin iştirakiyle tepe gerçekleştirirken, biri Washington’da olmak üzere dışişleri bakanları seviyesinde iki, savunma bakanları ve genelkurmay liderleri seviyesinde ise üçer toplantıya mesken sahipliği yaptı.
Hava, deniz, kara ve siber alanlarında ise bu yıl 100’den fazla tatbikat gerçekleştiren NATO, yeni üyesi olacak Kuzey Makedonya’yla iştirak protokolü imzalayarak, uzayı yeni askeri harekat alanı ilan ederek ve Çin’i radarına alarak kendini uyarlamaya ve çağdaşlaştırmaya devam ettiğini gösterdi.
BÜYÜMEYE ADIM ATTI
NATO, “açık kapı” siyaseti çerçevesinde üyelik müzakereleri yürüttüğü Kuzey Makedonya ile şubat ayında iştirak protokolünü imzalayarak, 30’uncu üyesini kabul etmek için son adımı attı.
Halihazırda NATO toplantılarına iştirak eden Üsküp, iştirak protokolü üye ülkelerin parlamentolarında onaylandıktan ve tüm resmi süreç tamamlandıktan sonra ittifakın 30’uncu üyesi olacak.
Kuzey Makedonya’nın üyeliğinin resmileşmesiyle, Sovyetler Birliği’nin “arka bahçesi” olarak görülen Balkanlar bölgesinde NATO, Slovenya, Hırvatistan, Arnavutluk ve Karadağ’ın akabinde bir üye daha kazanarak, ezeli rakibi Rusya’nın bölgedeki nüfuzunu ve tesirini kısıtlı tutmak için kıymetli bir kazanım daha elde etmiş olacak.
INF’SİZ DÜNYAYA HAZIRLANMAYA BAŞLADI
NATO, ağır tartışmaların akabinde ABD ile Rusya’nın menzili 500 ila 5 bin 500 kilometre ortasında olan karada konuşlu nükleer ve konvansiyonel füzeleri geliştirmesini yasaklayan Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler (INF) Mutabakatı’nın tarihe karışmasıyla birlikte alarma geçti.
Bu çerçevede NATO, “INF’siz bir dünyaya” hazırlanmaya başladı.
Tedbirlerin “ölçülü ve savunma odaklı” olacağını kaydeden NATO, ittifakın Avrupa’da karadan fırlatılan yeni nükleer füzeler konuşlandırma niyetinde olmadığını açıkladı.
İttifak, savunma ve caydırıcılık gücünü muhafazası gerektiğine işaret ederek, tatbikatlar, istihbarat, nezaret ve keşif kabiliyetlerinin geliştirmesini içeren birtakım önlemler aldığını duyurdu.
UZAYI YENİ HAREKAT ALANI İLAN ETTİ
NATO’nun yeni sınamalar karşısında kendini uyarlama süreci çerçevesinde kıymetli bir öbür adımı ise uzayı, kara, hava, deniz ve siber’in yanı sıra yeni harekat alanı olarak kabul edilmesi oldu.
Rusya, Çin ve Hindistan üzere ülkelerin uzayda uydu sistemlerini geliştirmeye başladığı bir periyotta uzayı gündemine alan NATO, bu adımla müttefikler ortasında müşterek çalışma kabiliyetlerini geliştirmeyi amaçlıyor.
Uydu satın almayı planlamayan ve yeni kararın külliyen ittifakın “ruhuna uygun biçimde savunma odaklı” olduğuna vurgu yapan NATO, tıpkı vakitte uzayı “silahlandırmayacağının” da altını çizdi.
NATO, 2020-2034 periyodu için müttefikler ortasında uydu kullanımını aktifleştirmek ve kolaylaştırmak ismine 1 milyar avroluk yatırım yapmayı öngörüyor.
ÇİN’İ RADARINA ALDI
Geleneksel olarak her iki yılda bir tepe düzenleyen NATO, 70’inci yılını kutlamak için bu yıl da ittifaka birinci konut sahipliği yapan Londra’da bir önderler toplantısı gerçekleştirdi.
Toplantıya, önderlerin açıklamaları ile terörle çaba ve yeni sınamalar damga vurdu.
NATO, toplantının akabinde yayımladığı Londra Deklarasyonu’nda birinci kere Çin’i radarına aldı.
Deklarasyon’da, birinci sefer Çin’in yükselen gücüne değinilerek, “Çin’in artan nüfuzu ve memleketler arası siyasetlerinin ortaya çıkardığı fırsat ve sınamaları ittifak olarak birlikte ele almalıyız.” vurgusuna yer verildi.
Böylelikle ABD için öncelikli tehdit halini alan Çin, NATO müttefiklerinin de gündemine yerleşmiş oldu.
SAVUNMA HARCAMALARI ARTTI
Özellikle ABD Lideri Donald Trump’ın misyonu devralmasının akabinde külfet paylaşımı konusunda sık sık tartışmaların yaşandığı NATO’da 2019 “bereketli” bir yıl oldu.
Son 5 yıldır savunma harcamalarında daima artışa giden NATO üyeleri, 2019’da da savunma harcamalarını gerçek manada yüzde 4,6 artırdı.
Böylelikle Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın (GSYH) yüzde 2’sini savunma harcamalarına ayıran ülke sayısı 9’a yükseldi.
Öte yandan NATO, erken ihtar ve müşahede uçakları (AWACS) için dev bir yatırıma imza attı.
NATO, AWACS filosunu çağdaşlaştırmak için Boeing International ile 1 milyar dolarlık muahedeye vardı. Böylece, AWACS filosunun 2035’e kadar hizmet vermesinin önü açıldı.
TERÖRLE UĞRAŞTA ROLÜ TARTIŞILDI
NATO, Londra Deklarasyonu’nda “Terörizm bütün çeşitleri ve tezahürleriyle hepimiz için tehdit olmaya devam ediyor” vurgusunu yapsa da, ittifakın bu temel sınama alanında kâfi rol oynayıp oynamadığı tartışıldı.
İttifakın değerli iki üyesi ABD ile Türkiye ortasında terör örgütü PKK/YPG’ye ait tartışmalar NATO gündemine de taşındı.
ABD’nin YPG/PYD/PKK’nın da tehdit olarak yer aldığı NATO’nun Türkiye ile ilgili savunma planının yayımlanmasına itiraz etmesi üzerine, Türkiye de NATO’nun Baltık ülkeleri hakkındaki savunma planının yayımlanmasına karşı çıkmıştı.
Türkiye Londra toplantısında Baltık planına onay verirken, müttefiklerin de Türkiye’nin legal güvenlik dertlerini anlamasını ve terörle uğraşına dayanak vermesini talep etti.
Benzer bir biçimde esasen Türkiye ile ABD ortasında ikili sorun teşkil eden S-400 hava savunma sistemi de NATO’ya sirayet ettirildi.
Türkiye, Rusya’dan satın aldığı S-400’lerin NATO sistemine entegre edilmeyeceğini vurgularken, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de askeri teçhizat alımının ülkelerin kendi kararları ve Türkiye’nin hâkim hakkı olduğunun altını çizdi.
TÜRKİYE’NİN KIYMETİ VURGULANDI
Görevi mühleti tüm müttefiklerin onayıyla 2022’ye uzatılan Stoltenberg, kimi çevrelerin Türkiye’nin NATO üyeliğini sorguladığı devirde, Ankara’nın ittifak için değerini birçok kere yineledi.
Stoltenberg, Türkiye’nin NATO’ya değerli katkılar sağladığının altını çizerek, ülkenin jeostratejik pozisyonuna, misyon ve operasyonlara katkılarına, 3,6 milyon sığınmacıya mesken sahipliği yaptığına ve terörle gayrette kıymetli rol oynadığına vurgu yaptı.
Türkiye’nin en fazla terör saldırısına uğrayan müttefik olduğunu tekraren dikkate getiren ve yasal güvenlik tasaları bulunduğunu belirten Stoltenberg, mayıs ve ekim ayları olmak üzere 2019’da Türkiye’yi iki defa ziyaret etti.
İTTİFAK GÜÇLÜ OLDUĞUNU GÖSTERDİ
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un “NATO’nun beyin mevti gerçekleşmiştir” tabirleri, hem NATO önderleri nezdinde hem de milletlerarası basında büyük yankı buldu.
Bazıları bu sözleri “saygısızlık” olarak nitelendirirken, NATO Genel Sekreteri Stoltenberg de buna katılmadığını ve ittifakta görüş ayrılıkları bulunmasına karşın kelam konusu ortak savunma ve caydırıcılık olduğunda dayanışma sağlandığını ve birlikte hareket edildiğini vurguladı.
NATO’nun 2019’da aldığı kararlar ise ittifakın hala “canlı” ve güçlü olduğunu, yeni sınamalara karşılık verebildiğini gösterdi.