5 Ocak 2020’den itibaren yalnızca yeni standart paketlerin satışı yapılabilecek ve piyasada eski tip paket bulunmayacak. 5 Ocak’a kadar yeni paketlerle üretim yapılacağı üzere mevcut paketlerin piyasadaki satışı devam edecek.
Sağlığa Evet Derneği Lideri Prof. Dr. Elif Dağlı, sigaraların tek tip düz paketle satılacak olmasından ötürü sivil toplum ismine gurur duyduklarını, husus ile ilgili çalışmalar sürdüren tüm kamu ve sivil toplum temsilcilerini kutladıklarını söyledi.
Dağlı, sigarada düz paketin yapılması gereken en değerli tütün denetimi adımlarından biri olduğunu kaydetti. Paketlerin, renkleri, görsel algıları ve biçimleriyle sigara firmasının reklam ögelerini taşıdığını, bağımlıların rengi gördüğünde beyinlerinde bağımlılık sisteminin harekete geçtiğini anlatan Dağlı, “Bunların, cazip olmayan tek renk olması ve firmanın marka isminin yalnızca üstünde bulunması dışında öbür bir tanıtıcı özelliğinin olmaması görsel algı bağımlılığını ortadan kaldırıyor” diye konuştu.
“TÜTÜN SANAYİSİ TÜTÜN TÜKETİMİNİ AZALTAN HER TEŞEBBÜSE KARŞIDIR”
Mevcut sigara paketlerinin, sigarayı daha cazip halde pazarladığını ve tüketimi teşvik ettiğini vurgulayan Dağlı, düz paketin, öldürücü tütün eserlerinin cazip paketleriyle reklam ve promosyon aracı olmasını engelleyeceğini ve tüketimi azaltacağını belirtti. Dağlı, sigara paketlerinde birtakım markaların daha az ziyanlı olduğu algısını yaratan görsel simgelerin ortadan kalkacağını anlatarak, düz paket uygulamasına birinci geçen Avustralya’da sigara tüketiminin azaldığını aktardı.
Tütün sanayisinin tütün tüketimini azaltan her teşebbüse karşı olduğuna işaret eden Dağlı, şöyle devam etti:
“Sigara sanayisi, birinci uygulamayı başlatan Avustralya hükümetini dava ederek sindirmek istemiştir. Fakat Avustralya hükümeti düz paket davalarından haklı, sanayi ise haksız çıkmıştır. Avustralya düz paket uygulamasının Anayasaya uygun olduğunu, hür ticaret ve rekabet kuralları kapsamında değerlendirilmediğini, devletlerarası ikili ticaret mutabakatlarını zedelemediğini göstermiştir. Sanayinin düz paket uygulamasını engelleyici rastgele bir hukuk savaşına artık giremeyeceği, girse de kaybedeceği bilinmektedir.”
Dağlı, sigara firmalarının “paket üzerinde” ve “satış noktasında” reklam yapabildiğini lisana getirerek, “Satış noktasındaki reklamlarına bütün maddeleri hiçe sayarak devam ediyorlar. Yüzde 99 ihlal var, İstanbul’daki satış noktası reklamlarında. Paketlerin düz renk ve birbirinden ayırt edilmeyen paketler olması, satış noktası reklam ögesini da ortadan kaldıracak” Tabirlerini kullandı.
“DÜZ PAKET, ONLARIN CANINI KESTİRİM ETTİĞİMİZ KADAR ACITMADI”
Türkiye’nin gecikmeyle de olsa uygulamayı hayata geçirmesinin olumlu olduğunu belirten Dağlı, “Düz paket kanununun 2 özelliği var. Birincisi, paketlerin hepsi tıpkı renk olacak ve üstünde yalnızca marka ismi yazacak. İkincisi de standart paket olacak, yani bütün paketler tıpkı uzunluk olacak. İkinci maddeyi Türkiye yerine getirmedi. Paketlerin hepsi düz renk olmakla birlikte birebir uzunluk olmaması kanunun uygulamasını yarı yarıya bozacak.” değerlendirmesinde bulundu.
Paketin standart hale getirilmesi ve satış noktası reklam ögelerinin ortadan kaldırılması gerektiğinin altını çizen Dağlı, “Yaptığımız çalışmalarda gördük ki sigara firması düz paketten korkuyordu, artık korkmuyor. Düz paket onların canını varsayım ettiğimiz kadar acıtmadı. Tek önemsedikleri, satış noktası oldu. Satış noktasında sigaraların büsbütün görünmez hale getirilmesi, bâtın kutular içinde satılması ve reklam ögesi olmaması lazım” dedi.
Dr. Elif Dağlı, Türkiye’de 2018’de Cumhuriyet tarihinin en yüksek tütün tüketiminin gerçekleştiğini hatırlatarak, şu görüşleri lisana getirdi:
“Düz paket uygulaması, tütün tüketimini Cumhuriyet tarihinin en yüksek kıymetinden tahminen 2008’in başına çekebilir. ‘Düz paket, bütün problemlerimizi çözecek, tütün denetimini büsbütün sağlayacak ve tüketimi büsbütün azaltacak’ hayalini görmemeliyiz. Kapalı alan sigara yasaklarının çok âlâ uygulanması gerekiyor. 18 yaş altına satışta mahpus cezası var fakat uygulanmıyor. Sigara firmalarına Türkiye’de kimi destekleyici avantajlar sağlanıyor. Bunların durdurulması gerekiyor. Sigara firmalarının rastgele bir sıhhat siyasetinin içerisine müdahil olmaması gerekiyor. Vergi ve fiyat siyasetlerinin gelir elde etmek için değil, sigara tüketimini azaltmak üzerine kullanılması ve hesaplanması gerekiyor. Bütün reklam ögelerinin yok edilmesi gerekiyor zira çalışmalar, Türkiye’deki gençlerin kıymetli bir kısmının sigara reklamı gördüğünü ortaya koyuyor. Daima tedavi uygulaması ve kamuda sigara bırakma polikliniklerinin desteklenmesi ve teşvik edilmesi gerekiyor. Tütün denetiminde çok hoş kanunlarımız var, maalesef kanunlar uygulanmıyor ve denetlenmiyor. Düz paket öteki kanun uygulamalarıyla birlikte tesirli olur.”
“STANDART PAKET KARARI DE YERİNE GETİRİLMELİ”
Sağlığa Evet Derneği İdare Konseyi Üyesi Doç. Dr. Osman Elbek de sigarada düz paket uygulamasının yanı sıra en kısa vakitte standardizasyona gidilmesi gerektiğini bildirdi.
Dernekten yapılan yazılı açıklamada, sigarada “düz paket” uygulamasını pahalandıran Elbek, 5 Aralık 2018’te yayımlanan 4207 Sayılı Kanun’da yapılan değişiklikler ortasında tütün eserlerinin düz ve standart biçimde piyasaya arz olunması ile sıhhat ikazlarının paketlerin en geniş iki yüzünde yüzde 85 oranında yer alması kararı bulunduğunu aktardı.
Kanuna bağlı olarak hazırlanan yönetmelikte yalnızca “düz paket”e yönelik paket rengi, font bilgisi bulunduğunu ve kanunun standart paket kararının yerine getirilmediğini tabir eden Elbek, şunları söyledi.
“Sigarada, farklı sigara boyutları ve çapları, farklı alt markalar ve içerikler ile farklı paket tipleri standartlaştırılmamıştır. En kısa vakitte sigara paketlerinin standardize edilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde farklı boyuttaki paketlerin üzerinde sıhhat ihtarları tıpkı formda görülemeyecektir. Yönetmelikte bandrollerin paket açıldığında yırtılacak formda yapıştırılacağı, bandrolün sıhhat ikazlarını kısmen de olsa örtmeyeceği tarafında kararlar vardı. Bu karar, mevcut bandrol hal ve adabını değiştirmeyi gerekli kılıyordu. Lakin yayımlanan yönetmelik değişiklikleri, gerekli bandrolleme değişikliğinin yeni paketlerle eş vakitli olamayacağını, gerekli ahengin en geç 31 Aralık 2020’ye kadar sağlanacağı istikametindeki süreksiz bir husus ile gösterdi. Bu durumda 2021 başına kadar bandroller sıhhat ihtarlarının bütünlüğünü bozarak uygulanacak. Çok tesirli olan sıhhat ihtarlarının bandrollerle örtülü olmaması gereklidir.”
“2015’TEN İTİBAREN 13 DEFA DÜZ PAKET KELAMI VERİLMİŞTİ”
Sağlığa Evet Derneği İdare Şurası Üyesi Prof. Dr. Füsun Yıldız da düz paketle ilgili birinci resmi taahhüdün, Eylül 2012’de Dünya Sıhhat Örgütünün Avrupa ve Doğu Akdeniz’den 42 ülkenin iştiraki ile gerçekleştirilen düz paket bahisli toplantısında yapıldığını ve Türkiye’nin düz pakete geçiş taahhüdünde bulunan birinci 10 ülke ortasına girdiğini hatırlattı.
Yıldız, 2015’te yürürlüğe giren ve Resmi Gazete’de yayımlanan 2015-2018 Ulusal Tütün Denetimi Hareket Planı Genelgesi’nde düz paket uygulamasına geçileceği taahhüdünün yer aldığına değinirken, şunları kaydetti:
“Düz paket 2016 yılında torba yasaya girmiş lakin son anda torba maddeden çıkartılmıştı. Basın taramalarından yapılan bir çalışmada 2015 yılından itibaren karar vericiler tarafından 13 defa düz paket kelamı verilmiş olduğu saptanmıştır. Düz paket kanun teklifinin sunulması ile Türkiye politik olarak taahhüt etmiş ülkeler ortasından 5 Aralık 2019 itibariyle uygulamayı yapan ülkeler ortasına geçmiştir.”