Stockholm Konser Konutu’nda düzenlenen ve İsveç kraliyet ailesi üyeleri ile çok sayıda davetlinin katıldığı merasimde fizik, tıp, kimya, edebiyat ve iktisat kısımlarındaki Nobel mükafatları sahiplerine verildi. Eylül ayında açıklanan mükafatlar, İsveç Hükümdarı 16. Carl Gustav tarafından sahiplerine takdim edildi.
Fizik mükafatını James Peebles, Michel Mayor ve Didieer Queloz, kimya mükafatını John B. Goodenough, M. Stanley Whittingham ve Akira Yoşino, fizyoloji/tıp mükafatını William G. Kaelin Jr, Gregg L. Semenza ve Peter J. Ratcliffe, iktisat mükafatını Abhijit Banerjee, Esther Duflo ve Michael Kremer aldı.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’ni sarsan cinsel taciz skandalının akabinde duyurusu ertelenen 2018 Nobel Edebiyat Ödülü’nü Polonyalı müellif Olga Tokarczuk alırken, 2019 mükafatı ise Handke’ye takdim edildi.
77 yaşındaki müellif bugün düzenlenen merasimle mükafatını aldı. Fakat Handke’nin Srebrenitsa katliamına ait kelamları ve Bosna kasaplarına verdiği takviye mükafatı tenkitlerin odağı haline getirdi.
Türkiye, Arnavutluk, Kosova ve Hırvatistan da reaksiyon olarak bugünkü merasime katılmama kararı aldı.
TÖREN ÖNCESİ PROTESTO
Stockholm’deki ödül merasimi öncesinde dışarıda toplanan bir küme, Bosna Hersek’te işlenen soykırımı inkar eden ve her fırsatta eski Sırp önder Slobodan Milosevic’e duyduğu hayranlığı lisana getiren Avusturyalı muharrir Peter Handke’ye ödül verilmesini protesto etti. Geniş güvenlik tedbirlerinin alındığı şovda, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nin kararını gözden geçirmesi talep edildi.
Grup daha sonra, Bosna Hersekli çok sayıda kurban yakının da katılacağı Norrmalmstorg Meydanı’ndaki şov alanına hareket etti.
NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜ
2019 Nobel Barış Mükafatı, “barış ve milletlerarası işbirliği yolunda harcadığı uğraşlardan dolayı” Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed Ali’ye verildi. Nobel Komitesi bilhassa de Etiyopya’nın komşusu Eritre ile olan savaşı sonlandırmak için yürüttüğü uğraşların, mükafatın Abiy Ahmed Ali’ye layık görülmesinde kıymetli rol oynadığını aktardı.
Yapılan açıklamada 2019 Barış Ödülü’nün birebir vakitte Etiyopya ve Doğu ve Kuzey Doğu Afrika bölgelerinde barış ve uzlaşma için uğraşan bütün tarafların da takdir edilmesi manasına geldiği kaydedildi.
NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLÜ
2018 Nobel Edebiyat mükafatı Polonyalı müellif Olga Tokarczuk’a, 2019 yılının mükafatı ise Avusturyalı müellif Peter Handke’ye verildi.
İki muharririn birden Nobel Edebiyat mükafatı almasının sebebi geçen yıl ödül sürecinin bir cinsel taarruz skandalı nedeniyle ertelenmiş olması.
2018 Nobel Edebiyat mükafatına layık görülen Olga Tokarczuk geçen yıl İngiltere’de verilen itibarlı bir öteki memleketler arası edebiyat mükafatı olan Man Booker’ı da kazanmıştı.
76 yaşındaki Avusturyalı oyun müellifi, romancı ve şair Peter Hanke’ye de 2019 yılı mükafatını veren Nobel Akademisi açıklamasında müellifin “insan tecrübesini öznelliği ve etrafıyla, lisanı dahiyane bir biçimde kullanarak işleyen tesirli eserler” kaleme aldığını kaydetti.
NOBEL İKTİSAT ÖDÜLÜ
2019 Nobel İktisat Ödülü’nü global yoksulluğu azaltılmasına yönelik katkılarından ötürü Abhijit Banerjee, Esther Duflo ve Michael Kremer kazandı.
Ödül Komitesi’nden yapılan açıklamada, MIT’den Fransız asıllı Amerikalı ekonomist Esther Duflo ile birebir üniversiteden Hindistan asıllı Amerikalı ekonomist eşi Anbhijit Banarjee ve Harvard Üniversitesi’nde öğretim üyesi olan Amerikalı kalkınma uzmanı Michael Kremer’in yoksulluğa ait deneysel çalışmalarıyla bu mükafata layık görüldüğü belirtilirken Esther Duflo, bu mükafatı kazanan ikinci bayan oldu. Birinci mükafatı 2009’da Elinor Osttom kazanmıştı. 46 yaşındaki Duflo ayrıyeten, 50 yıllık Nobel İktisat mükafatı tarihinde bu mükafatı alan en genç kişi oldu.
NOBEL FİZİK ÖDÜLÜ
2019 Nobel Fizik Ödülü’nü Kanadalı James Peebles ile İsviçreli Michel Mayor ve Didier Queloz kazandı. 3 bilim beşerinin kainatla ilgili keşifleri “çığır açan” bulundu.
İsveç’in başşehri Stockholm’de Nobel Akademisi’nden yapılan açıklamada, mükafatın kozmosun evrimiyle ilgili çalışmalar ve 1995’te Güneş gibisi bir yıldızın yörüngesinde uzak bir gezegenin keşfi nedeniyle verildiği belirtildi. 3 bilim insanı yaklaşık 900 bin dolarlık para mükafatını paylaşacak.
Nobel Komitesi üyesi Ulf Danielsson, “Bu iki ödül de bize kainattaki yerimizle ilgili varoluşsal bir şey söylüyor. Birincisi bilinmeyen kökenimizin izini sürmek. Bu fevkalâde bir şey. Oburu ise ‘Yalnız mıyız?’ ‘Evrende diğer bir yerde hayat var mı?” üzere sorulara cevap bulmaya çalışıyor” dedi.
Princeton Üniversitesi’nden Prof. James Peebles, kainatın evrimi ve Dünya’nın kozmostaki yerinin anlaşılmasına dair katkılarından ötürü mükafata layık bulundu.
Cenevre Üniversitesi’nden Prof. Michel Mayor ve Cambridge Üniversitesi’nden Prof. Didier Queloz ise 50 ışık yılı uzaktaki bir yıldızın yörüngesinde dönen “51 Pegasi b”, isimli dev gaz kütlesinin keşfi nedeniyle mükafata paha bulundu.
NOBEL KİMYA ÖDÜLÜ
Bu yılki Nobel Kimya Mükafatı, lityum-iyon pilleri geliştirme alanındaki çalışmaları için üç bilim insanına, John B Goodenough, M Stanley Whittingham ve Akira Yoshino’ya verildi.
96 yaşındaki Prof. Goodenough, Nobel Ödülü’ne layık görülen en yaşlı bilim insanı oldu. Mükafatı alan uzmanlar 9 milyon İsveç Kronu (5.2 milyon TL) para mükafatını de paylaşacak.
NOBEL PSİKOLOJİ VE TIP ÖDÜLÜ
2019 Nobel Tıp Ödülü’nü, ABD’den William Kaelin ve Gregg Semenza ile İngiltere’den Peter Ratcliffe kazandı. Üç bilim insanı, kanser ve anemi hastalıklarına karşı uğraşta yeni stratejiler geliştirilmesi hedefiyle, hücrelerin değişen oksijen düzeylerine nasıl karşılık verdiğini araştırmışlardı.
Nobel Tıp Mükafatı Heyeti; William Kaelin, Gregg Semenza ve Peter Ratcliffe’in çalışmalarının, “oksijen düzeyinin hücre metabolizmasını ve fizyolojik işlevi nasıl etkilediğine dair anlayışımızın temelini oluşturduğunu” belirtti.
Üç bilim beşerinin çalışması, bedenimizin oksijeni nasıl işlediği ve oksijene nasıl cevap verdiği konusunda çığır açtı.