Trabzon’un Ortahisar ilçesi Çarşı-Mumhane-Pazarkapı Mevkii’nde, Tabakhane Vadisi Kentsel Dönüşüm Projesi çalışması başlatıldı. Çalışmalar sırasında yer altında antik Roma devri ile Osmanlı periyoduna ilişkin tarihi sur ile yaklaşık 200 metre uzunluğunda, 4 ila 4,5 metre genişliğinde, 3 metre yüksekliğinde ve kesme taştan yapıldığı belirlenen menfez ortaya çıktı.
Trabzon Kalesi’nin 700 yıl evvel inşa edilen Aşağıhisar surları ile 1850’li yıllarda Kuzgundere’nin ıslahı için yapılan menfez olduğu belirlenen yapılar için harekete geçildi. Trabzon Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Bölge Heyeti’nce kentsel dönüşüm durdurulan alanda arkeologlar inceleme ve hafriyat yapacak. Tarihi alanların gün yüzüne çıkarılarak sanat galerisi ve yeraltı müzesine dönüştürülmesi isteniyor.
DOÇ. DR. ERÜZ: TARİHİ YAPI KALINTILARI TOPRAK ALTINDA
Doğal ve Tarihi Pahaları Müdafaa Derneği Lideri ve Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Deniz Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Coşkun Erüz, kentsel dönüşüm çalışması yapılan alanın antik Roma periyodu ile Osmanlı İmparatorluğu periyodundan bugüne kadar gelen Trabzon’un en kıymetli ticaret merkezlerinden biri olduğunu söyledi.
Bölgede çok sayıda tarihi yapıtın ve yapı kalıntısının toprak altında bulunduğunu belirten Doç. Dr. Erüz, “Osmanlı devrinde Mumhane olarak bilinen bu bölge, Trabzon’un antik devirdeki liman bölgesiydi. Yıllar içerisinde zelzele, taarruz, yangın üzere nedenlerle oluşan yıkım ve tekrar yapılaşmaya bağlı olarak buradaki tarihi yapılar toprak altında kaldı. Son hafriyat çalışmalarında tarihi sur, Mumhane kulesi, evvelce köprü olan bir menfez ve çok sayıda yapının izi ortaya çıktı. Bölgenin altı, Roma devri ve daha eski tarihlerden kalan çok sayıda kalıntı ve insan ömrüne ve gemicilik ile ticari yaşama ilişkin izler barındırıyor. Buradaki hafriyat çalışmaları artık arkeologlar kontrolünde devam edecek ve yapılacak keşiflerle, Trabzon yakın gelecekte Türkiye’nin kıymetli antik kentleri listesinde hak ettiği yeri alacak” dedi.
‘YERALTI MÜZESİNE DÖNÜŞTÜRÜLMELİ’
Açığa çıkan menfezin eski Mumhane Köprüsü olduğunu söyleyen Erüz, “Tabakhane Deresi olarak bilinen Kuzgundere’nin ıslahı için menfeze dönüştürüldü. Mumhane-Tabakhane Vadisi istikametinde, Bayanlar Pazarı ile Kahramanmaraş Caddesi’ne uzanan ve Osmanlı Devleti’nin son periyotları olan 1800’li yıllarda inşa edilen menfez, periyodun tarihi özelliklerini taşıyor” diye konuştutedir
Erüs kelamlarına şöyle devam etti: Yeni yapılan menfezle birlikte burası atıl duruma düşmüştür. Bu tarihi yapı restore edilmek sureti ile Fransa, İsveç üzere Avrupa ülkelerindeki örneklerden esinlenilerek sanat galerisi yahut yeraltı müzesine dönüştürülerek Trabzon turizmine kazandırılmalıdır. Ana dehliz, Pazarkapı ve meydan tarafına açılan yan kollar ile kemer dehlizin tamamı bu proje için çok uygundur. Büyükşehir Belediyesi ve Kültür Bakanlığı tarafından bu türlü bir çalışma yapılarak hem tarih korumuş, hem de Trabzon kültürü ve turizmine kıymetli bir yeni bedel kazandırmış olunur”
Pazarkapı Mahallesi’nde esnaflık yapan Taner Kalkanoğlu ise hafriyat çalışmalarında ortaya çıkan menfez ile surların korunmasını isteyerek, “Zaman içerisinde üzerlerine binalar yapıldı, artık yine ortaya çıktı. 60 yıldır burada yaşıyorum. Ben çocukken, birçok yıkılmış olan bu kale duvarının üzerinde çiçek toplardık” dedi.
TRABZON KALESİ
Trabzon Kalesi’nin günümüze kadar korunarak gelmiş olan surları kentin eski yapılarını oluşturur. Bugünkü surların en eski kısmı M.Ö. 4’üncü yüzyıl Roma Dönemi’ne tarihlenmektedir. Bu yüzyılda kenti gören Ksenephon surların varlığından kelam etmektedir.
Trabzon surları Üst Hisar, İç Kale, Orta Hisar ve Aşağı Hisar olmak üzere dört kısma ayrılmaktadır. Tabakhane ve Zağnos vadileri ortasındaki yüksek kaya kitlesi üzerine kurulmuştur. Bu kısım kalenin en eski kısmını meydana getirmekte ve kaba olarak bir yamuğa benzemektedir. Kentin isminin bu trapez yamuk halinden geldiği düşünülmek
