Dünyadaki plastik atıkların yalnızca yüzde 9’u geri dönüştürülüyor. Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı’nın (PAGEV) 2019 yılı birinci altı ay raporuna nazaran ise Türkiye’de plastik hammaddelerin tüketim ölçüsü 3.5 milyon ton ve bu muhtaçlığın yalnızca yüzde 13’ünü yerli üretim ile karşılayabiliyor. Hasebiyle hem etraf hem de ekonomik açıdan plastiklerin geri dönüşümü çok kritik. Begüm Esra Aytan tarafından kurulan biyoteknoloji startup’ı GeneOn, “PETman’ isminde bir yeniliğe imza attı. PETman, plastik parçalayabilen bir bakteri. Bu sayede bir plastik çeşidi olan PET’ler daha az maliyetle geri dönüştürülebilir bir hale getiriliyor.
MALİYET AVANTAJI
Hürriyet gazetesinden Ahmet Can’ın haberinde geliştirdikleri biyoteknolojiyi anlatan Aytan, “PETman, plastik parçalayıcı bakterilerden ilham alınarak, çok daha süratli eser verme yeteneğindeki öteki bir bakteriye DNA transferi sonucu üretilen, plastik parçalayıcı bir enzim. Bakterilerin genetik olarak yine programlanması ile üretildi. 40 derece sıcaklıkta PET’i, petrol türevli ham hususlarına kadar parçalayabiliyor. Birebir süreç, kimyasallarla 250-400 derece sıcaklıkta ortasında yapılabiliyor. Ama kimyasallar ve yüksek sıcaklığın tesiri sonucu yüksek maliyetler oluşuyor. Bu süreç sonucunda açığa çıkan plastik hammaddelerin çok büyük bir kısmı yine besin ve giysi üzere beşerle direkt temas eden eserlerin üretildiği kesimlerde kullanılamıyor. PETman ise yüksek sıcaklık ve kimyasal faktörlerini ortadan kaldırarak çok daha düşük maliyetli, kaliteli ve her dalda kullanılabilir plastik ham unsurları açığa çıkarıyor. Süreç sonucu açığa çıkan ve ülkemizde üretimi mümkün olmayan petrol türevli bu hammaddeler, uzun süreçte ülkemizin ve plastik firmalarının hammadde konusundaki dışa bağımlılığını en aza indirgemeyi amaçlıyor” dedi.
TÜBİTAK ONAYI ALDI
Şu anda projelerinin prototip etabında olduğunu anlatan Aytan, “TÜBİTAK’tan onay aldık. Artık ise sıra üretim altyapımızı geliştirerek eserimizi satışa uygun ölçüde üretmeye geldi. Bu nedenle şimdi eser satışımız başlamadı, optimizasyon ve heyetim çalışmalarımız devam ediyor” dedi. ‘PET’in kendi dalı içerisinde pazar hissesi en süratli büyüyen ve günümüzde en çok kullanılan unsurlardan biri olduğunu söz eden, Aytan, “Kullanımı gitgide artan PET’in geri dönüşümü hali hazırdaki tekniklerle yapılsa da verimli olmuyor ve açığa çıkan plastik hammaddeleri tekrar kullanılamıyor. Plastik üretiminde tekrar kullanılabilen hammaddeleri sağlayabilecek olan PETman’in hitap ettiği pazar alanı, plastik geri dönüşümünü sağlayan firmalar ve plastik hammadde tedarikçileri olarak özetlenebilecek olsa da plastiğin içinde bulunduğu her alanda kendine yer edinebileceği ve öngörülen dış ticaret açığını büyük oranda azaltabileceği düşünülüyor” diye konuştu.
HEDEF HAMMADDE MUHTAÇLIĞINA TAHLİL BULMAK
Yakın vadedeki birinci amaçlarının, PETman’i geri dönüşümde daima bir sistem haline getirerek Türkiye’deki plastik hammadde muhtaçlığına tahlil olabilmesini sağlamayı amaçladıklarını söz eden Aytan, “Plastik hammadde alanındaki dış ticaret açığı 2019 yılı sonunda yaklaşık 8 milyar dolar olarak öngörülüyor. Birinci gayemiz buna bir tahlil bulabilmek. Uzun vadede ise PETman’e ek olarak öbür atık plastik çeşitleri ve atık suyun çevreci, ekonomik ve sağlıklı formda geri dönüştürülmesini sağlayan biyoteknolojik tahliller üretmeye devam etmek” dedi.