Türkiye’de bilhassa Karadeniz kıyı şeridindeki vilayetlerde son yıllarda ağır görülen, halk ortasında “yalancı kelebek” ya da “vampir kelebek” olarak isimlendirilen bitki zararlısıyla mücüdele için yerli ilaç geliştirildi.
Tarım ve Orman Bakanlığı Ziraî Araştırmalar ve Siyasetler Genel Müdürlüğü (TAGEM), hemiptera kadrosundan ricaniidae familyasına ilişkin 450 çeşitten biri olan “ricania japonica” ile uğraş noktasında tahlil geliştirmek maksadıyla yaklaşık 2 yıl evvel proje davetine çıktı.
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Demir ve takımı, TAGEM ve KTÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Ünitesinin takviyesiyle “Ricania Japonica (Hemiptera: Ricaniidae) ile Çabada Prototip Mikoinsektisit Üretilmesi” başlıklı projeyle müracaat yaptı.
Ekip, bölgeden izole edilmiş, tarım zararlıları üzerinde tesirli mahallî iki mantarı (fungus) kullanarak, bilhassa ülkenin değerli ihraç eserleri çay ve fındıkta ziyana yol açan tipe karşı prototip mikoinsektisit geliştirdi.
ZARARLI, BİTKİLERDE RANDIMAN KAYBINA NEDEN OLUYOR
Proje Koordinatörü Prof. Dr. İsmail Demir, yaptığı açıklamada, ricania japonicanın, halk ortasında bu halde isimlendirilmesine rağmen “ne vampir ne de kelebek” olduğunu fakat çok tesirli bir ziyanlı durumunda bulunduğunu söyledi.
Zararlının Artvin ve Rize’nin kuzey, Trabzon’un da doğu ilçelerinde çok ağır popülasyona ulaştığını bildiren Demir, Giresun, Ordu, Düzce ve İstanbul’da da görülen zararlının çabucak hemen tüm Karadeniz kıyı şeridine yayıldığını anlattı.
Demir, fasulyeden salatalığa, kabaktan mısıra, karayemişten böğürtlene, ısırgandan eğrelti otuna kadar bölgede yetişen çabucak hemen tüm zerzevat, meyve ve bitki cinsleriyle beslenebilen ricania japonicanın, eserlere ziyan verdiğini lisana getirdi.
Tarım ve Orman Bakanlığınca zararlıyla gayret noktasında başta çeşitli kültürel prosedürler kullanılarak kimi çalışmalar yapıldığına işaret eden Demir, sonrasında da çeşitli bitki ekstraktları ve mikroorganizmaların ziyanlı üzerinde denendiğini bildirdi.
Demir, TAGEM’in davete çıkmasının akabinde yaptıkları incelemede, bu coğrafyadan izole edilmiş yerli bir mikroorganizmanın ziyanlı üzerinde şimdi test edilmediğini gördüklerini anlattı.
Buradan hareketle çalışmaya başladıklarını lisana getiren Demir, “Öncelikle kültür koleksiyonumuzda yer alan öldürücü tesiri yüksek 8 fungusu, ziyanlı üzerinde laboratuvar şartlarında test ettik. Bunun sonucunda beauveria ve metarhizium cinslerine ilişkin birer tıp daha yüksek öldürücü tesir gösterdiği için yolumuza bunlarla devam ettik. Bilim topluluğunda çok bilinen bu iki cins, biyolojik uğraş çalışmalarında ağır kullanılan funguslardan.” dedi.
Bu funguslardan spor üretimi yaptıklarını belirten Demir, şöyle devam etti:
“Daha sonra bunlara tabiatta kollayıcı, yapıştırıcı, sıvı ortamlarda daha rahat çözülmelerini sağlayıcı çeşitli hususlar ek ettik. Böylelikle her iki karışımın da kullanım formülasyonlarını geliştirdik. ‘Ürünlerimiz ziyanlı üzerinde tesirli olacak mı’ noktasındaki çalışmalarımızı çay bitkisi üzerinde yaptık zira zararlının çayda çok önemli bulaşıklığı kelam konusuydu. Bu eserlerimizin ziyanlı üzerinde, laboratuvar ve bilhassa alan şartlarında yüzde 90-95 tesirli olduğunu tespit ettik.”
“ÇİFTÇİLERİN KULLANIMINA SUNULMASI İÇİN GEREKLİ MUHTAÇLIKLARI İLETTİK”
Yaklaşık 200 bin lira maliyetli projenin geçen temmuzda tamamlandığını ve sonuçlarının iki hafta evvel TAGEM yetkilileriyle paylaşıldığını tabir eden Demir, şunları kaydetti:
“Ürünlerimize ‘MetTR61’ ve ‘BbasTR61’ isimlerini verdik. Projeye bir eser diye başladık, proje sonunda iki eser geliştirdik. Böylelikle dünyada birinci sefer bu zararlıya karşı fungus orijinli biyopreparatlar geliştirmiş olduk. Prototip ölçüde bunu ürettik, tesirini de gördük. Artık kesinlikle bunun orta ölçekte üretilmesi gerekir. Bunun ticarileştirilmesi için evvel ruhsatlandırılması lazım. Ekotoksikoloji ve göğüslü toksikoloji testlerinin de yapılması için yeni dayanaklara, projelere gereksinim var. Eserin ticarileştirilmesi ve devamında çiftçilerin kullanımına sunulması için gerekli muhtaçlıkları hem Bakanlığımızın yetkililerine hem de üniversitemizin gerekli ünitelerine ilettik.”