Diyarbakır’ın Çınar ilçesi yakınlarındaki Zerzevan Kalesi’nde yürütülen hafriyatlarda, Asur dönemine ait 3 bin yıllık mühür ortaya çıkarıldı.
İlçeye 13 kilometre uzaktaki Demirölçek Mahallesi yakınlarında bulunan, Roma İmparatorluğu devrinde “askeri yerleşim” olarak kullanılan Zerzevan Kalesi’nde, Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinesinde başlatılan hafriyatlar 5 yıldır devam ediyor.
Kazı, Türkiye İş Kurumu, Valilik, Diyarbakır Müzesi, Büyükşehir Belediyesi, Çınar Kaymakamlığı, Türkiye Seyahat Acentaları Birliği, Dicle Üniversitesi, Karacadağ Kalkınma Ajansı ve Safir Tuz’un takviyesiyle yürütülüyor.
Toplam 60 dönümde 12-15 metre yüksekliğinde ve bin 200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, idare binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, yer altı ibadethanesi, sığınaklar, kaya mezarları, su kanalları ile 54 su sarnıcı bulunan kale, tarihe ışık tutuyor.
Bu yıl sürdürülen çalışmalarda, Roma periyoduna ilişkin bin 700 yıllık ve Mithras dinine ilişkin yer altı tapınağının yakınındaki bölgede, 4 metre derinlikte, Asur devrine ilişkin olduğu tespit edilen 3 bin yıllık mühür bulundu.
Zerzevan Kalesi Hafriyat Heyeti Lideri Doç. Dr. Aytaç Coşkun, yaptığı açıklamada, buradaki çalışmaların bölgenin tarihinin aydınlatılması açısından kıymetli olduğunu söyledi.
Kalenin tıpkı vakitte değerli bir turizm destinasyonu olduğunu belirten Coşkun, geçen yıl kaleyi 352 bin kişinin ziyaret ettiğini, bu yılın 9 ayında sayının 340 bin olduğunu lisana getirdi. Coşkun, yıl sonuna kadar ziyaretçi sayısının 500 bin, gelecek sene ise 1 milyona ulaşmasını hedeflediklerini bildirdi.
Zerzevan Kalesi’nin bin 800 yıllık bir askeri yerleşim olarak bilindiğini anlatan Coşkun, “Bundan öncesi yoktu. Lakin bu yıl yapılan çalışmalarda çok değerli buluntu kümesine rastladık. Bunlardan en kıymetlisi, 3 bin yıllık Asur mührü bulduk. Kale Roma devrine ilişkin lakin Asur periyoduna ilişkin bulguların çıkması Zerzevan Kalesi’nin tarihini bin 200 yıl geriye götürdü. Hem bölgenin hem de Diyarbakır’ın tarihini değiştirdi.” diye konuştu.
“KUTSAL BİR MANASI VAR”
Coşkun, mührün, üzerindeki figürlerden ötürü öbür bir örneğinin olamayacağını lisana getirerek, şunları kaydetti:
“Mührün kil bir baskısı var. Mühür kloritten yapılmış. Üzerinde ilah figürü var. Allahın karşısında bir hayat ağacı bulunuyor. Allahın gerisinde ise bir kuş var. Mührün üzerindeki ilah figürü, elindeki kozalak ve kovadaki kutsal suyla hayat ağacına can veriyor. Üst kısmında ise güneş ışınları var. Güneş ışınlarının olması ve yaradanın başının gökyüzüne kadar uzanmasının kutsal bir manası var. Bu nedenle bu mühür değerli.”
Mührün içinde ip geçecek bir delik olmasının, kullanan kişinin bunu boynuna astığını gösterdiğini belirten Coşkun, o devirde mektup, tablet, evrak ve eşya gönderilirken kilin onun üstüne bastırılarak mühürlendiğini tabir etti.
Coşkun, mühre ait şu değerlendirmede bulundu:
“Mühürlenen eşya ulaştığı yerde açılmıyor ve kimin tarafından gönderildiği aşikâr oluyor. İlişiklik belirtmesi ve şahsa özel olmasından ötürü, bunu kullananın çok özel bir kişi olduğunu gösteriyor. Tahminen Asur periyodunda de burada bir kale yerleşimi vardır. Tahminen de buranın en üst seviye yöneticisi ve generali Asur periyodunda bu mührü kullanıyordu. Mühürle bir arada birçok bronz eser de ortaya çıkarıldı. Asur devrinin Zerzevan Kalesi’nde olduğunu bu eserler göstermiş oldu. Artık Zerzevan’da 3 bin yıllık Asur yerleşiminin olduğunu söyleyebiliriz.”