Akciğer sertleşmesi, (İdiopatik Pulmoner Fibrozis) hastalığının nedenleri ve oluş sistemi şimdi kesin olarak aydınlatılmış değil. Akciğerin süngerimsi dokusunun ağır nedbe dokusu (yara güzelleşmesinde görülen bağ dokusu) ile yer değiştirdiği akciğer sertleşmesi, ilerleyici ve erişkinlerde görülen bir hastalık.
Akciğer dokusuna bal peteğini andıran bir manzara veren hastalıkta hava yolları daralmıyor fakat akciğer dokusu kalınlaşıp sertleşiyor. Akciğerlerden kan dolanımı sistemine oksijen geçişinin zorlaşmasına yol açan bu durum, başta beyin olmak üzere kalp ve öteki organlara ulaşan oksijen ölçüsünün azalmasına neden olabiliyor.
AKCİĞER SERTLEŞMESİ NEDEN OLUR?
Akciğer sertleşmesinin nedenleri tam olarak bilinmese de hastalığa taban hazırlayan risk faktörlerinin kimileri biliniyor. Bunları; sigara kullanımı, viral enfeksiyonlar, gastro-özefageal reflü hastalığı (mide içeriğinin yemek borusuna kaçması), ailesel yatkınlık, birtakım ilaçlar (bazı antidepresanlar) biçiminde özetlemek mümkün.
Çevresel toz ve kimyasalların da kıymetli nedenler ortasında bulunduğunu söyleyen Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Cerrahisi Anabilim Kolu Lideri Doç. Dr. Erdoğan Dadaş, pirinç, kurşun, çelik üzere metal tozları ile odun tozunun bunlardan kimileri olduğuna dikkat çekti. Dr. Dadaş, çiftçilik, hayvancılık, kuaförlük, kuş besleme, taşçılık üzere mesleklerin de akciğer sertleşmesine giden süreçte risk faktörleri ortasında bulunduğunu söyledi.
AKCİĞER SERTLEŞMESİNİN BELİRTİLERİ VE EVRELERİ NELER?
Hastalığın çoklukla öksürük ve idmanla ortaya çıkan nefes darlığı şikayetleri ile sinsi biçimde başladığını belirten Tabip Erdoğan Dadaş, nefes darlığının yavaş seyirli ve stabil bir kötüleşme gösterdiğini söz etti. Halsizlik, güçsüzlük, iştah ve kilo kaybı üzere şikayetlere de neden olabilen hastalığın ileri evrelerinde nefes darlığının istirahat sırasında da gözlendiğini aktaran Dadaş, viral ve bakteriyel teneffüs sistemi enfeksiyonlarının akut alevlenmeleri tetiklediğine dikkat çekti.
Akciğer sertleşmesi hastalığı daha çok ileri yaşlarda görülüyor, ekseriyetle 60 yaş üzerindeki erkeklerde daha fazla ortaya çıkıyor lakin daha erken yaşlarda ve bayanlarda da gözlenebiliyor.
İPF seyrek görülen hastalıklar ortasında. Türkiye için hastalığın toplumsal yaygınlığı ile ilgili istatistiki data yok fakat Türk Toraks Derneği bilgilerine nazaran, İPF’nin yaygın parankimal akciğer hastalıkları genel kümesi içindeki oranı % 19.9.
Akciğer sertleşmesi, KOAH ve astım üzere hastalıklarla karıştırılabildiği için ayırt edici teşhis son derece kıymetli. İPF’nin “tanısı sıkıntı hastalıklar” kümesinde olduğuna vurgu yapan Göğüs Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Erdoğan Dadaş, akciğer sertleşmesi ile ilgili sık sorulan soruları ise şöyle yanıtladı:
1- Akciğer sertleşmesinde teşhis nasıl konur, teşhis için biyopsiye gerek duyulur mu?
İPF’de altın standart teşhis yolu yüksek çözünürlüklü bilgisayarlı göğüs tomografisidir (YÇBT). Bu tetkikte bilhassa akciğer dokusunun alt kısımlarının göğüs duvarına yakın çevresel alanlarının tutulumu İFP’ye işaret eder. Akciğer sertleşmesine YÇBT ile hakikat teşhis koyma oranı %90-100 ortasındadır. Bu prosedürle kesin tanısı konulamayan hastalarda cerrahi akciğer biyopsisi gündeme gelmektedir. Bu hastalarda biyopsi sonrası histopatolojik inceleme ile teşhis konulur. Fakat birtakım hastalarda histopatolojik inceleme ile de kesin teşhis mümkün olmayabilir. Bu türlü olgularda ise göğüs hastalıkları, radyoloji ve patoloji uzmanlarından oluşan bir heyet tarafından çoklu disipliner bir yaklaşımla final teşhis konulur ve tedavi belirlenir.
2 – Bilhassa kanser nedeniyle kullanılan tedaviler (kemoterapi casusları, radyoterapi) akciğer sertleşmesine yer hazırlar mı? Bu yan tesirlerin evvelce düşünülüp tedavinin ona nazaran planlanması kelam konusu olabilir mi?
Kemoterapötik ilaçlar ve radyoterapi İPF için risk faktörleri ortasında değildir. Lakin kemoterapi ve radyoterapinin İPF’de alevlenmelere neden olduğuna dair yayınlar da mevcuttur.
3- Akciğer sertleşmesi nasıl tedavi edilir? Tedavinin muvaffakiyet oranı hakkında neler söylersiniz? Hastalık vefatla sonuçlanır mı?
Kortikosteroidler akciğer sertleşmesinin tıbbi tedavisinde en çok kullanılan ilaçlardır. Ayrıyeten hastalığın gelişiminde rol oynayan bağışıklık sistemi baskılayıcı ilaçlar da tedavide kullanılabilir. Bu ilaçların daha çok kortikosteroidlerle kombine kullanılması önerilir. Çalışmalarda tıbbi tedaviye cevap oranı % 0-17 olarak verilmektedir. Ayrıyeten immün sistem düzenleyici ilaçlar da araştırma çalışmalarında kullanılmıştır. Lakin şimdi bu tedaviler standart uygulamalara dönüşmüş durumda değil. İPF, tedavilere karşın teşhis konulduktan sonra 5 yıllık hayat mühleti %30-50 seviyelerinde olan bir hastalıktır. Tüm bu tıbbi tedavilerin hayat mühletine ne yazık ki manalı seviyede bir katkısı yoktur.
AKCİĞER NAKLİ HAYAT MÜDDETİNİ NE KADAR ARTTIRIR?
4- Akciğer nakli, akciğer sertleşmesinde bir tedavi seçeneği olarak ne vakit gündeme gelir ve muvaffakiyet oranı hakkındaki görüşünüz nedir?
Tıbbi tedaviye karşılık vermeyen, doku hasarının şiddetli olduğu, pulmoner hipertansiyon gelişen, ilerleyici ve kriterlere uygun İPF hastalarında akciğer nakli gündeme gelir. Memleketler arası Kalp ve Akciğer Nakli Derneği tarafından, günümüzün tüm tedavi yaklaşımları ve devam eden çalışmalarına karşın, akciğer sertleşmesi hastalarında uzun devir sağ kalım sağlayan tek tedavi seçeneğinin akciğer nakli olduğu bildirilmiştir. Nakil sonrası 5 yıllık hayat beklentisi ise %50-60 olarak bildirilmektedir.
5- Akciğerlerin sertleşmesini önlemek için alınabilecek tedbirler var mıdır?
Toplumsal hassaslığın ve bilinçlenmenin artırılması ile tütün ve tütün eserlerinin kullanımının sonlandırılması ve üstte risk faktörleri ortasında saydığımız iş kollarında mesleksel esirgeyici tedbirlerin artırılması bu hususta alınabilecek tedbirlerdir.