Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) Lideri Prof. Dr. Bayram Öztürk, “İklim değişikliği nedeniyle bizim üzere Akdeniz ülkeleri giderek tropik hale geliyor. Akdeniz’deki canlı kümelerinin yüzde 25’i endemik, yalnızca Akdeniz’de bulunan cinsler. Tropikleşme ve Kızıldeniz ve Hint Okyanusu gibi dışarıdan gelen yeni canlılar nedeniyle de bu endemik çeşitlerin yok olması mümkün.” dedi.
New York’ta okyanusların geleceği ve korunmasının görüşüldüğü toplantılara katılan ve Birleşmiş Miletler’de (BM) TÜDAV’ın “Türk Denizlerini Keşfedelim” isimli standını açan Öztürk, açıklamalarda bulundu.
Öztürk, global ısınma ve deniz sularının yükselmesine neden olan pak içme suyu kaynakları ve besin güvenliğini tehdit eden iklim değişikliği sebebiyle okyanus ve denizlerin de büyük tehlike altında olduğunu söyledi.
Okyanusların atmosferdeki karbondioksitin büyük oranda emilimini sağladığını anlatan Öztürk, şunları söyledi:
“Karbondioksit oranının artması nedeniyle dünya okyanuslarında büyük asitleşme var. Deniz suyu asitli hala geliyor, yani deniz suyundaki pH azalıyor. Okyanuslarda oksijen kullanan kabuklular üzere muhakkak canlı kümeleri var. Bu da onların büyümelerinde ve üremelerinde azalma ve değişime neden oluyor. Okyanuslardaki asitleşme deniz canlıları için berbat. Bu durum, deniz canlıların azalması, ortadan kaybolması yahut üremelerinin yavaşlaması global biyolojik çeşitliliği etkiliyor, besin zincirini etkiliyor, tıpkı kelebek tesiri üzere. Filipinler’de 3 tane deniz kabuğu, kabuk yapacak kalsiyum karbonat bulamıyormuş diye küçümsemeyelim. Bu zincirleme bir tepki. Bizim çalışmalarımız şunu gösteriyor; Antartika’da bile okyanuslardaki asitleşmenin belirtilerini görüyoruz.”
AKDENİZ TROPİKLEŞİYOR
İklim değişikliğinin Akdeniz ülkelerini de olumsuz etkilediğine dikkati çeken Öztürk, şöyle devam etti:
“İklim değişikliği nedeniyle bizim üzere Akdeniz ülkeleri giderek tropik hale geliyor. Akdeniz’in tropik bir deniz haline gelmesi berbat bir durum zira Akdeniz küçük bir deniz. Akdeniz’deki canlı kümelerinin yüzde 25’i endemik, yalnızca Akdeniz’de bulunan çeşitler. Tropikleşme ve Kızıl Deniz ve Hint Okyanusu üzere dışarıdan gelen yeni canlılar nedeniyle de bu endemik cinslerin yok olması mümkün. Akdeniz’deki biyolojik çeşitliliğin, 650 cins balığın 100’ünü artık yabancılar oluşturuyor. Akdeniz büyük bir göçmen denizi, Kızıldeniz göçmenleri olan balıkların, zehirli deniz analarının, aslan balıklarının, balon balıkları ve deniz kestanelerinin de göç yolu. Bu çeşitler Akdeniz’deki balık çeşitlerini ve balıkçılığı etkiliyor.”
Tropikal eğilim olmadan dışarıdan gelen yabancı tiplerinin Akdeniz içinde yayılmasının çok mümkün olmadığını lisana getiren Öztürk, “Bugün Karadeniz’de balon balıkları görebiliyorsunuz, bu tipler Hint ve Pasifik okyanuslarının balıkları. Bu da Karadeniz’in de gittikçe Akdenizleştiğini gösteriyor. Karadeniz’in Akdenizleşmesi de hiç düzgün bir şey değil.” diye konuştu.
İklim değişikliğinin hem dünya denizlerini hem Türk denizlerini etkilediğini söz eden Öztürk, ”Midye bugün Antarktika’da bile var, olmaması gerekir.” dedi.
OKYANUSLARDAKİ BALIKLARIN YÜZDE 74’İ BİTTİ
Aşırı avlanmanın da okyanus ve denizler için büyük tehdit teşkil ettiğini söyleyen Öztürk, “Okyanuslardaki balıkların yüzde 74’ü gitmiş durumda. Optimist bir kıymetlendirme yapacak olursak yüzde 56. Karadeniz’deki balıkların yüzde 70’i avlanabilir olmaktan çıktı. Akdeniz’de ise yüzde 65.” diye konuştu.
Öztürk, yasa dışı balıkçılığın okyanuslardaki balık tiplerini azalttığını ve bu durumun da insanlık için büyük tehlike oluşturduğuna işaret etti.
İnsanlığın buna tedbir olarak balık üretimi geliştirdiğinden bahseden Öztürk, “Balık üretmek için tekrar balığa gereksinim var, yem olarak balık gerek. Bunun da okyanuslardan avlanması gerek, sistem birbirini tamamlamak zorunda, birincisi yoksa ikincisi de olmaz.” dedi.
Gıda güvenliği nedeniyle denizlerin korunmasının her şeyin üstünde değere sahip olduğuna dikkati çeken Öztürk şunları söyledi:
“ABD’de kişi başı balık tüketimi 60 kilogramın üzerinde. Çin de ABD kadar balık tüketirse dünyanın ürettiği balığın üç katına gereksinimimiz olacak. Zira Çin’in nüfusu fazla, alım gücü gittikçe yükseliyor. Dünyanın ikinci büyük iktisadı ve refah düzeyi yükseliyor. Çin, Avrupalılar kadar balık tüketmek isterse 2,5 kat, Amerikalılar ya da Japonlar kadar yemek isterse 3 kat daha yani 3 milyon ton balığa daha gereksinim var.”
Türkiye’de ise yılda kişi başı 8 ila 10 kilogram balık tüketildiğini aktaran Öztürk, “Karadeniz’de bu oran 30 ila 40 kilogram ortası. Avrupa standartlarının üstünde. Deniz kıyıları Avrupa standartlarına yakın fakat içerideki vilayetler 1 ila 3 kilogram tüketiyor. Mesela Bitlis için kişi başı bir kilo.” biçiminde konuştu.
İklim değişikliğinin ulaşımı da etkilediğini anlatan Öztürk, “Kuzey ve güney kutbunda buzullar eriyor. Buzulların erimesi sonucu bugün Çin’in Dalian Limanı’ndan çıkan bir gemi Kuzey Kutbu’ndan Hamburg’a inebiliyor. Buzulların erimesi nedeniyle Kuzey Kutbu’na büyük gemi rotası oluştu. Gelecek 20 yılda ulaşım çok değişecek. Zira hem Malakka Boğazı hem Süveyş Kanalı’nın aktifliği azalacak. Zira kuzeydeki ulaşım hem daha ucuz hem daha kolay hem de daha çabuk.” sözünü kullandı.