TÜYAP Tüm Fuarcılık İmal A.Ş. tarafından Türkiye Yayıncılar Birliği işbirliğiyle düzenlenen, Anadolu Ajansı’nın küresel bağlantı ortağı olduğu 38. Memleketler arası İstanbul Kitap Fuarı‘nda “Sinemada 50 Kuşağı” söyleşisi gerçekleştirildi.
Heybeliada Salonu’nda gerçekleştirilen programda, sinema muharriri Atilla Dorsay ve oyuncu Deniz Türkali fuar ziyaretçileriyle buluştu.
Oyuncu Deniz Türkali, sinemaya ilginin 1950’lerdeki endüstrileşmeyle birlikte başladığını belirterek, “1950’li yılların sineması değişik bir biçimde Batı’dan kopya değil. Batı’dan kopya çok az sinema var. O durum daha çok 1960’larda başlıyor. 1950’li yıllarda daha çok arayışlar var” dedi.
Sinemaya ilginin 1960’larda arttığını aktaran Dorsay, “Bunun sosyolojik nedenleri var. 1960’lar göç yılları. Taşradan büyük kentlere gelenler tek cümbüş olarak sinemayı seçiyor. Sermaye gerçek manada sinemaya geliyor. Birinci büyük üretimciler ortaya çıkıyor ve sinema sayısı giderek artıyor. Büyük yıldızlar, büyük direktörler vesaire ancak 1950’lerde bütün bunların tohumları atılıyor. O kadar enteresan ki 1950’lerin sinemaları bana farklı bir zevk veriyor” sözlerini kullandı.
“METİN ERKSAN UNUTULMAYACAK BİR YÖNETMEN”
Dorsay, 1950’lerin sinemasında Muhsin Ertuğrul’un yanı sıra Vedat Örfi Bengü, Sami Ayanoğlu, Seyfi Havaeri, Semih Konutun, Faruk Kenç üzere, birden fazla tiyatro kökenli eski isimlerin hakim olduğunu söyledi.
“Sinemacılar Kuşağı”nı Vurun Kahpeye filmiyle 1949’da Lütfi Akad’ın başlattığına işaret eden Dorsay, “Çünkü ondan sonra yaptığı her sinema daha uygundu. Adamın birinci sineması. Lütfi Akad, Erman Film’de muhasebeci. Bu türlü bir proje var ve Hürrem Erman ‘O direktörü kovdum, bunu sen yöneteceksin’ diyor. Lütfi Akad bu şartlarda ‘Vurun Kahpeye’ üzere bir sineması yapıyor. Sinema duygusu olan bir film” diye konuştu.
Dorsay, 1953’te birinci renkli Türk Sineması Halıcı Kız‘ın Muhsin Ertuğrul tarafından sinemaya kazandırıldığına dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“Aynı yıl Amerika’dan gelen Ali İpar ‘Hayır, birinci renkli sineması ben yapacağım’ diyor ve ‘Salgın’ isimli sineması çekiyor. Sonradan yalnız onlar değil sinema tarihçileri de birbirine giriyor. Hangisi daha eski, hangisi birinci renkli Türk sineması? Zira ‘Salgın’, proje olarak daha evvel başlanmış ancak birinci piyasaya çıkan ‘Halıcı Kız’ oluyor.”
Sinema açısından 1958’in çok yeterli geçtiğinin altını çizen Dorsay, “Metin Erksan’ın hayatı sansürle boğuşmakla geçiyor. Bu kadar sansürün üzerine eğildiği ve sinemalarını yasakladığı direktörümüz pek olmadı ancak inadından vazgeçmiyor. Sonra tanınan sinemayı seçse de daha sonra ‘Susuz Yaz’, ‘Kuyu’, ‘Sevmek Zamanı’ üzere sinemalarla unutulmayacak bir yönetmendir” değerlendirmesini yaptı.
“YEŞİLÇAM SİNEMASI 1940-1950’LERDEKİ SİNEMANIN ÜZERİNE VAR OLDU”
Son olarak “50 Unutulmaz Sinema Daha-Sinemanın Hazineleri” kitabını okuyucuyla buluşturan Atilla Dorsay, “Atıf Yılmaz’dan üst üste 3 tane başyapıt geliyor. ‘Alageyik’, ‘Bu Vatanın Çocukları’, ‘Karacaoğlan’ın Kara Sevdası’… Size samimiyetle söylüyorum, bu sineması arka arda seyretseniz Atıf Yılmaz’a aşık olursunuz. Bu kadar incelik, hassaslık, Anadolu gerçeğini yakalamak…” tabirlerini kullandı.
Deniz Türkali de Yeşilçam Sineması’nın yalpalamaların, arayışların olduğu 1940-1950’lerdeki sinemanın üzerine var olduğunu tabir etti.
Sinemaya ilginin 1950’lerdeki endüstrileşmeyle birlikte başladığını anlatan Türkali, “1950’li yılların sineması farklı bir biçimde Batı’dan kopya değil. Batı’dan kopya çok az sinema var. O durum daha çok 1960’larda başlıyor. 1950’li yıllarda daha çok arayışlar var” diye konuştu.
“İNSANLARI KUTSAL HALE GETİRİP TOZ KONDURMAMAK AYIP GELMEYE BAŞLADI”
Türkali, toplumsal yapının değişiminin sinemaya çok önemli olarak yansıdığına vurgu yaparak, hayatın sinemayı, sinemanın da hayatı çok etkilediği yorumunu yaptı.
O periyotlarda birden fazla sinemada bayana tokat atılan sahnelerin yer aldığını belirten oyuncu, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Sinemada, edebiyatta ve siyaset hariç hayatın her alanında biz işi mi beğeniyoruz adamı mı beğeniyoruz? Bir adamın ya da bayanın işini, kimi yanlarını beğenirsiniz. Kutsallaştırmak, toz kondurmamak, tenkide kapalı olmak, ‘Çünkü ben onu çok seviyorum’la açıklanabilir bir şey değil. Yılmaz Güney’i birçok yanıyla ben de çok seviyorum lakin birçok yanıyla da midemi bulandırıyor. Bu da bir gerçek ancak bu bir sürü şey için geçerli. Tıpkı şey, isterseniz öfkelenin, çok kızdığım birtakım bahislerde Nazım Hikmet için de geçerli. Atatürk için de Karl Marx için de geçerli. Yani insanları kutsal hale getirip toz kondurmamak, hele 21. yüzyılda artık bana son derece ayıp gelmeye başladı.”