UAEA başkanlığını 2009’da üstlenen Amano, 3 devirdir yürüttüğü vazifesi müddetince bilhassa İran’ın nükleer faaliyetleri başta olmak üzere, Kuzey Kore’nin nükleer programı ve Japonya’da 2011’de yaşanan Fukuşima nükleer felaketi üzere değerli sınamalarla karşı karşıya kaldı.
Japonya’nın Yugawara kentinde 1947’de doğan Yukiya Amano, Tokyo Üniversitesi Hukuk Fakültesinden 1972’de mezun olduktan sonra birebir yıl Japon Dışişleri Bakanlığında vazifeye başladı.
Amano, 1973-75’te Fransa’daki Besançon ve Kaç üniversitelerinde eğitim aldı.
Dışişleri bakanlığında çeşitli vazifelerde bulunan Amano, 1993’de bakanlığın nükleer güç ünitesinin başına getirildi.
Amano, 1994’te Cenevre’de bulunan Birleşmiş Milletler (BM) Silahsızlanma Konferansı’nda Japonya misyonunda danışman olarak birinci yurt dışı vazifesine başladı ve 1999’da Japon Dışişleri Bakanlığı Silah Denetimi ve Bilimsel İşler Genel Müdür Yardımcılığına yükseldi.
NÜKLEER GÜÇ VE SİLAHSIZLANMA ALANLARINDA ÇALIŞTI
Nükleer güç ve silahsızlanma alanlarında uzmanlaşan Amano, BM bünyesinde silahsızlanma ve silahların yaygınlaştırılmasının önlenmesiyle ilgili çeşitli çalışma ünitelerinde ülkesi ismine misyon aldı.
Büyükelçi unvanını 2002’de elde eden Amano, 2004’de Japon Dışişleri Bakanlığının silahsızlanma ve silahların yaygınlaştırılmasını tedbire ve bilimsel işler ünitesinde genel müdürlük vazifesini üstlendi.
Amano, 2005’te ülkesinin BM Viyana Ofisi Nezdinde Daimi Temsilciliği vazifesine getirilmesinin yanı sıra tıpkı yıl UAEA’nın idare şurasına başkanlık yaptı.
AMANO 2009’DA UAEA LİDERİ OLDU
Mısırlı diplomat Muhammed el-Baradey’ın 2009’da UAEA başkanlık misyonunun sona ermesinin akabinde, deneyimli Japon diplomat Amano, UAEA’nın başkanlık koltuğuna oturdu.
Amano, 14 yıldır UAEA bünyesinde üst seviye misyonlarda bulundu. İdare heyeti başkanlığı devrinde UAEA’da yaptığı çalışmalar nedeniyle 2005’te Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü.
Aralık 2009’dan bu yana UAEA’nın 3 periyottur başkanlığını yürüten Amano’nun vazife müddeti 2021’de son bulacaktı.
İRAN NÜKLEER ANLAŞMASI
Başkanlık misyonunu üstlenir üstlenmez bir Avusturya gazetesine yaptığı açıklamada, “Nükleer silahların yayılmasına karşı kararlıyım zira Hiroşima ve Nagazaki’yi yaşamış bir ülkedenim.” diyen Amano, bilhassa uzun yıllar süren İran nükleer mutabakatının hayata geçirilmesinde kıymetli bir rol oynadı.
İran idaresi ile P5+1 ülkeleri olarak isimlendirilen BM Güvenlik Kurulunun daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya’nın yanı sıra Avrupa Birliği ortasında yaklaşık üç yıl süren müzakerelerden sonra Temmuz 2015’te “Kapsamlı Ortak Aksiyon Planı” (KOEP) olarak isimlendirilen mutabakata varılması, Amano periyodunun en kıymetli gelişmesi olarak tarihe geçti.
Amano, 2016’da İranlı yetkililerle imzaladığı muahede çerçevesinde ajans, sistemli olarak İran’ın nükleer faaliyetlerini müşahede ve doğrulama çalışmalarına başladı.
İran nükleer mutabakatı, Amano periyodu için değerli bir muvaffakiyet olarak kabul edilirken, ABD Lideri Donald Trump’ın ülkesinin KOEP’ten tek taraflı çekilme kararı ve İran’a yönelik yaptırımları tekrar yürürlüğe sokacağını açıklamasının akabinde hem ajansı hem de dünya kamuoyunu en çok meşgul eden sıkıntılardan birine dönüştü.
Amano, en son 10 Haziran’da yaptığı açıklamada, İran’ın nükleer faaliyetleri üzerinde artan tansiyonun telaş verici olduğunu vurgulayarak, taraflara diyalog davetinde bulundu.
ABD’nin talebi üzerine 10 Temmuz’da Avusturya’nın başşehri Viyana’da İran’ın nükleer faaliyetlerini görüşmek üzere özel bir toplantı gerçekleştiren UAEA İdare Kurulu’na Amano’nun başkanlık etmemesi dikkati çekti.
Başta Japonya olmak üzere farklı ülkelerde çeşitli üniversitelerde dersler de veren Amano, evli ve Fransızca, İngilizce lisanlarına hakimdi.
UAEA’nın sekretaryasından yapılan açıklamada, Japon diplomatın 72 yaşında hayatını yitirdiği bildirilirken, vefat nedeni ve nerede öldüğüne ait bilgi paylaşımı yapılmadı.