Elazığ merkeze 50 kilometre uzaktaki ilçede hakim bir zirvede kurulan Kemah Kalesi’nde, 9 yıl evvel Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı koordinesinde başlatılan hafriyat çalışmaları sürdürülüyor.
Dünyanın sayılı doğal kalelerinden biri olan ve yaklaşık 8 bin metrekareyi kaplayan 80 metre yüksekliğindeki tarihi yapıda Sanat Tarihi Kısım Lideri Prof. Dr. Hüseyin Yurttaş başkanlığında yürütülen hafriyat çalışmalarına, tıpkı kısımda misyonlu 26 kişi katılıyor.
Her geçen gün farklı tarihi bedellere ulaşılan hafriyat çalışmalarında, Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde bahsettiği Beyefendi Mescidi ve bin yıllık Türk mahallesindeki yapıların yanı sıra kale ile Tanasur Deresi ortasında bulunan su tünelleri, seramikler ile el yazmaları ortaya çıkarılıyor.
Bu yapıtların yanı sıra hafriyatta gün yüzüne çıkarılan tarihi bulgular, toprak ve saman karışımı harçla restore ediliyor.
Çalışmalarda, Türk mahallesindeki yapılar ve tarihi Beyefendi Mescidi’nin büsbütün gün yüzüne çıkarılıp gelecek nesillere aktarılması hedefleniyor.
EVLİYA ÇELEBİ’NİN BAHSETTİĞİ CAMİ BULUNDU
Kazı Heyeti Lideri Prof. Dr. Hüseyin Yurttaş, yaptığı açıklamada, Kemah’ın Orta Asya’dan Anadolu’ya gelen Türklerin kurduğu Mengücek Beyliği’nin merkezi olduğunu söyledi.
Kemah Kalesi’nde 2010’dan itibaren yürütülen hafriyat çalışmalarında birçok tarihi eser ve kalıntıya ulaşıldığına işaret eden Yurttaş, “Bundan sonraki hafriyatlarda birinci etaptaki maksadımız kaledeki camiyi ve bir konutu ayağa kaldırmak.” dedi.
Kaledeki hafriyat çalışmalarında Mengücekli periyoduna ilişkin olduğu sanılan cami kalıntısının ortaya çıkarıldığını belirten Yurttaş, bu caminin Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde de anıldığını lisana getirdi. Yurttaş, şunları kaydetti:
“Evliya Çelebi de Seyahatnamesi’nde bu mescide Beyefendi Mescidi olarak isim veriyor. Hafriyatta ortaya çıkarılan camiyi de biz Beyefendi Mescidi olarak isimlendirdik. Kalemizin batı tarafında bir hamam kalıntısı vardı, orada da çalışmalarımızı yaptık. Yeniden kale içerisindeki çalışmalarda yerleşim yerlerine ilişkin yerler ortaya çıkarıldı. Şimdiye kadar yapılan tüm hafriyat çalışmasında tarihi bir sokağın yapısı ve bu sokağın iki tarafında yer alan konutların yerleştirilişi, mimari özellikleri ortaya çıkarılmış oldu.”
KAZILARDA 16’NCI YÜZYILA İLİŞKİN KUR’AN-I KERİM’E RASTLANDI
Kazılarda 12, 19 ve 20’nci yüzyıllara ilişkin çeşitli kesim sırlı ve sırsız seramikler ile el yazmalarının bulunduğunu anlatan Yurttaş, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Önceki hafriyatlarda el yazması olan, 19’uncu yüzyıl sonuna kadar tarihlendirilen çeşitli kitaplardan modüller bulunmuştu. Bunların içerisinde en kıymetli olanı 16’ncı yüzyıla ilişkin bir Kur’an-ı Kerim idi ve 27 varak halinde bunları tespit etmiştik. Daha evvelki çalışmalarımız sırasında ve yaptığımız çalışmalar sonucunda Ahmet Karahisari’ye ilişkin bir ekolün bu Kur’an-ı Kerim’i yazmış olduğunu söyleyebiliriz. Bunlar da el yazma eserler müzesine teslim edildi.”
Bu yıl ise kalede Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde bahsettiği 600 meskenin yerleşim alanında hafriyat çalışması yaptıklarını bildiren Yurttaş, şunları kaydetti:
“Hamam kısmının doğusu ve kalenin kuzey bölümündeki hafriyat çalışmalarında yeniden tarihi meskenlere ilişkin yerler ortaya çıkarıldı. Bu yerlerin duvarları yaklaşık yarım metre yüksekliğinde lakin günümüze ulaşmış durumda. Yıkılmış vaziyetteydiler, bunların paklık çalışmaları yapıldı. Bu yapıların kimilerinin içinde tandırlar, kimilerinde ahşap dayanakların kural kısımları, kimilerinde birtakım seramik kesimleri ortaya çıkarıldı. Ortaya çıkarılan meskenlerin duvarları sağlamlaştırılmaya çalışıldı. Tekrar yöresel materyalle, toprak ve saman karışımı bir harçla hamam kısmının ve konutların duvarları gelecek yıllara aktarılmaları için sağlamlaştırıldı.”