Sinemada 2019’un birinci yarısında seyirci sayısında büyük bir düşüş yaşandı. Bir evvelki yılın birinci yarısına oranla izleyici kaybı 10 milyon kişiyi, hasılat kaybıysa 98 milyon lirayı geçti.
Bu düşüşün sebeplerini kıymetlendiren İstanbul Kültür Üniversitesi İrtibat Tasarımı Kısım Lideri Dr. Öğr. Üyesi Zeynep Koçer, “Türkiye sinema bölümünde 2019 yılı birinci altı aylık gişe sayılarındaki dramatik düşüşü tek bir olgu üzerinden pahalandırmak epey güçtür. Mevzunun birinci akılda tutulması gereken faktörü doğal olarak, sinemaya giden izleyicinin tüm ekonomik yapıdan bağımsız olmadığı ve doğal olarak kriz periyotlarında birinci kesinti yapabildiği kalemin “eğlence sektörü” olduğunu akılda tutmak yararlı olur. Buna ek olarak Türkiye sinemasının özel durumunu gözden kaçırmamalı; Türkiye’deki izleyici kendi ülkesinin sinemasına çok daha büyük bir ilgi göstererek yerli üretimleri takip ederek dünyada eşine pek az rastlanır bir sadakatle büyük memleketler arası yapımcılardansa ulusal ölçekli üretimleri tercih eder. Lakin bu üretimlerde dal içinde “lokomotif” tabir edilen, sonlu sayıda yıldız oyuncunun, belli üretim şirketlerinin ve son derece kısıtlı sinema çeşitlerinin büyük ölçüde belirlediği bir ölçekte yer alır” tabirlerini kullandı.
PATLAMIŞ MISIR SAVAŞLARI
“Geçtiğimiz yıla Türkiye’de damgasını vuran en büyük sinema tartışması kuşkusuz ‘Patlamış Mısır Savaşları’ oldu. Bir yanda Türkiye’nin hem en büyük dağıtımcı firması, hem en çok salona sahip işletmecisi hem de bir üretimci olarak da gitgide güçlenen Mars Küme ile öteki yanda üç büyük yıldız (Cem Yılmaz, Yılmaz Erdoğan, Şahan Gökbakar) ve aslında temsilcisi oldukları üretim şirketleri ortasında sinema seyircisini çok da ilgilendirmeyen bir tansiyon yaşandı” diyerek kelamlarına devam eden Zeynep Koçer şunları kaydetti:
“Çatışma Mars Grup’un bilet fiyatlarına yiyecek içecek dâhil ederek kâr artırmasına reaksiyon gösteren başka kümenin tam da bu artan kârdan hisse almak istemesi üzerine yaşandı. Bunun sonucu olarak kümenin iki temsilcisi kendi lehlerine olacak yeni çıkan yasanın yürürlüğü girmesini bekleyerek sinemalarını yılın ikinci yarısına erteledi. Yılmaz Erdoğan’ın içinde bulunduğu yapı (BKM) ise farklı bir yaklaşım izleyerek sinemanın vizyonundan kısa bir mühlet sonra gösterim haklarını Netflix’e de satarak Türkiye için görülmemiş bir strateji izledi. Gerisinden gelen tekrar tartışmalı bir süreç üzerine üretimci bu uygulamanın daima bir düzenleme olmayacağını söz etmiş olsa da kesim açısında sinema salonunun kıymetini yitirmesine ait bu uygulama biçiminin yolu açılmış oldu.”
“ÇEVRİMİÇİ PLATFORMLAR DÖNÜŞÜMÜN İŞARETİ OLABİLİR”
Netflix’in sinema izleyicisi üzerindeki tesirlerini de kıymetlendiren Zeynep Koçer, “Konunun öbür bir aktörü olan Netflix, dünyadaki pek çok çevrimiçi platformdan biri olmasına karşın gerek Cannes Sinema Şenliği gerekse Oscar ödüllerinde yarattığı krizlerle bir ilgi odağı haline geldi. Netflix, daha evvel rastlanmamış agresif pazarlama stratejisi ile sinema salonlarının sineması göstermede birinci medyum olması anlayışını görece bozarak isminden çok kelam edilen bir mecraya dönüştü. Sinema kesiminin yeni medyumların çıkışına bağlı olarak yaşadığı büyük krizler düşünüldüğünde Netflix, hareketli imgenin medyum değişikliği açısında bir işaret olarak algılanabilir. Çevrimiçi platformlar tarafından ve kendileri için üretilen üretimlerin yalnızca sayısının değil birebir vakitte niteliğinin de artması dal açısından nasıl bir dönüşümün gerçekleşeceğinin işareti olabilir” diye açıklamada bulundu.
SADECE SİNEMA İZLEMEK DEĞİL, KAPSAMLI BİR TÜKETİM İÇİN AVM’YE GİDİLİYOR
Sinema salonlarının gittikçe daha çok AVM’lere hapsolmasının seyircinin tüketim alışkanlıklarını esaslı biçimde etkilediğini lisana getiren Koçer, “Seyirci doğal olarak artık yalnızca sinema seyretmeye değil, daha kapsamlı bir tüketim biçimi için bu yerlere gidiyor. Münasebetiyle tartışmaya damgasını vuran patlamış mısır aslında seyirci açısından kıymeti reddedilemeyecek ögeler. Türkiye açısından sorun olarak görülebilecek husus, her yeni medyumun ortaya çıkışının bir evvelkini nerdeyse yok etmesi sorunu. Yıllar içinde Emek Sineması üzerine yapılan tartışmalarla de görünen bu durum, sinema sanatının tüm boyutlarıyla kültürel mirasın bir kesimi olduğunu görmemize mani olmaktadır. Sinemanın korunması yalnızca üretimci, dağıtımcı, işletmeci ortasındaki dengelerde durum almayı değil, seyircinin gereksinim ve alışkanlıklarını takip edebilmeyi de gerektirir. Teknolojik ve sektörel dönüşümlerin de seyircinin yapısını değiştirdiğini hesaba katarak bir yandan bu sanatın yarattığı kültürel mirası koruyarak bir yandan da gelişimin seyirci açısından ne halde faydalı hale getirilebileceğinin tartışılması gerekir” halinde konuştu.