Avrupa Parlamentosu’nun insan hakları alanında verdiği Saharov Ödülü’nün bu yılki sahibi Uygur ekonomist ve aktivist İlham Tohti oldu. Tohti beş yıl evvel Pekin Üniversitesi’nde iktisat profesörü olarak vazife yaptığı sırada “bölücülük” suçlamasıyla müebbet mahpus cezasına çarptırılmıştı. Çin’deki Müslüman Uygur azınlığın tanınmış temsilcilerinden olan Tohti yarın 50 yaşına giriyor.
Tohti Ocak 2014’te gözaltına alınıp tutuklanmadan evvel de UighurOnline isimli bir internet sitesi kurarak, toplumsal hususlar üzerine Uygurca ve Çince haberler kaleme alıyordu.
50 bin euroluk maddi bedeli olan Saharov Ödülü’nün takdim merasimi Aralık ayında Strasbourg’da yapılacak. Tohti daha evvel “Uygur halkına bir ses verdiği gerekçesiyle” Avrupa Kurulu’nun Vaclav Havel İnsan Hakları Ödülü’ne de layık görülmüştü.
“UYGURLARIN ÇEKTİĞİ ACILAR TANINMIŞ OLDU”
İlham Tohti’nin kızı Cevher İlham Deutsche Welle’ye yaptığı açıklamada “Ödül ile yalnızca babamın yaptıkları değil tıpkı vakitte Uygurların çektiği acılar da tanınmış oldu. Tıpkı vakitte Avrupa Birliği’nin problemle ilgili pozisyonunu yansıtıyor ve bu da gereksinimimiz olan şey” diye konuştu.
ABD’de ikamet eden Cevher İlham ayrıyeten “Her sabah uyandığımda Çin’deki aile yakınlarım için endişeleniyorum ve elbette korkuyorum. Babam Uygurlar için sesini yükseltmeye başladığında sonunun cezaevi olabileceğini biliyordu. Lakin çabayı tercih etti ve diğer insanların faydası için de sürdürdü” tabirlerinde bulundu.
ÖDÜLÜN ÖBÜR ADAYLARI KİMLERDİ?
2019 Saharov Ödülü’nün bu yılki öteki adayları ortasında öldürülen Brezilyalı siyasetçi ve insan hakları aktivisti Marielle Franco, Brezilyalı etraf aktivisti Claudelice Silva dos Santos, Amazon Ormanlarının yok edilmesine karşı uğraş eden Brezilyalı mahallî Kayapo halkının başkanı Raoni Metuktire bulunuyordu. Ayrıyeten Kenya’da bayanların sünnet edilmesinin aydınlatılması ve mağdurlara süratli bir biçimde yardım ulaştırılması için çalışmalar yapan “The Restorers” isimli proje de adaylar ortasındaydı.
Saharov Mükafatı geçen yıl Rusya’da 20 yıl mahpusa mahkum edilen Ukraynalı direktör Oleg Sentsov’a verilmişti. Sentsov eylül ayı sonunda Moskova ile Kiev ortasında varılan tutuklu takası mutabakatı uyarınca hür bırakılmıştı.
1988’den bu yana her yıl Avrupa Parlamentosu tarafından verilen Saharov Mükafatı, insan hakları, azınlıkların korunması, devletler hukukuna hürmet ve fikir özgürlüğü alanlarında hizmeti geçen kişi ve kuruluşlara veriliyor. Ödül, Sovyet fizikçi ve Nobel Barış Mükafatı sahibi Andrey Saharov’un ismini taşıyor.