Yunus Emre Enstitüsü (YEE) tarafından Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü’nün katkılarıyla Roma’da düzenlenen Türk Sinemaları Haftası ödüllü yönetmen Nuri Bilge Ceylan’ın Ahlat Ağacı filminin gösterimiyle başladı.
Etkinliğin Casa del Cinema’daki açılışına, Ceylan’ın yanı sıra YEE Lideri Prof. Gurur Ateş, Türkiye’nin Roma Büyükelçisi Murat Salim Esenli, Türk ve İtalyan sinemaseverler katıldı.
Kırmızı halı geçişi ve kokteylle başlayan aktiflikte son sineması Ahlat Ağacı gösterilen direktör Ceylan ile söyleşi yapıldı.
Gösterim öncesi konuşan YEE Lideri Prof. Ateş, bu türlü bir aktifliğe Roma’da mesken sahipliği yapıyor olmaktan onur duyduklarını belirterek, YEE’nin dünyanın 70 ülkesinde Türkiye’yi ve Türk kültürünü tanıtan, gittiği ülkelerde kültür köprüleri kuran ve yılda binden fazla kültür faaliyeti icra eden bir kurum olduğunu aktardı.
Etkinliklerine iştirakinden dolayı Ceylan’a teşekkür eden Ateş, “Türk sineması son yıllarda dünyanın her tarafında ilgi çeken Türk dizi dalıyla bir arada en değerli kültürel alanlarımızdan biridir. 2019 yılında da Türk sinemasını tanıtmak için 30 ülkede Türk sinema akşamları üzere farklı etkinlikler düzenledik. Bu etkinlikler vasıtasıyla da bu akşam olduğu üzere 100 binden fazla beşerle birebir irtibat kurma fırsatı bulduk” tabirlerini kullandı.
Türkiye’nin Roma Büyükelçisi Esenli de direktör Ceylan’ın iştirakiyle Roma’da Türk sinema şenliğini gerçekleştiriyor olmaktan duyduğu memnuniyeti lisana getirerek, ünlü direktöre, Ateş’e ve Bakanlık ile Sinema Genel Müdürlüğüne teşekkür etti.
“BENCE ÇEHOV ÖYKÜLERİNDEN BİNLERCE SİNEMA YAPILABİLİR”
Filmin gösteriminin akabinde direktör Ceylan, Türk ve İtalyan sinemaseverlerin sorularını yanıtladı.
Filmlerinde alıntı yaptığı isimler ortasında Rus edebiyatının önde gelen isimlerinden Fyodor Dostoyevski ve Anton Çehov’dan sıkça yararlandığına dikkat çekilmesi üzerine Ceylan, “Kış Uykusu zati direkt Çehov öyküsüne yaslanan, Dostoyevski’den de alıntılar içeren bir sinemaydı. Ahlat Ağacı onlara dayanmasa da içinde Dostoyevski içeren alıntılar olduğu sinemanın sonunda yazıyor esasen. Öbür bir sürü beşerden da alıntılar var. Natürel Rus edebiyatı bilhassa Çehov ve Dostoyevski benim sinemamda çok değerli oldu her vakit. Bilhassa Çehov. Bence Çehov öykülerinden binlerce sinema yapılabilir, yeniden de bitmez” diye konuştu.
Dostoyevski’nin sinemaya uyarlanması daha güç bir müellif olduğunu lisana getiren ünlü direktör, “Çehov öyküleri daha yatkın geliyor bana uyarlama konusunda. Fakat ben daha çok küçük alıntılar, esinlenmeler, kimi sahnelerde uyarlamalar halinde yararlanıyorum Çehov’dan. Mesela bir karakteri oluştururken yardımcı oluyor bana. Çehov en sevdiğim muharrir. Bütün sinemalarımda onun bir şeyi kesinlikle vardır. Biraz bilhassa olsun da istiyorum yani. Bir alametifarikası üzere olsun filmlerimin istiyorum” değerlendirmesinde bulundu.
“BU BİRAZ BABAMA DA BENZEYEN BİR KARAKTERDİ ASLINDA”
Ahlat Ağacı sinemasındaki karakterlerin kendi hayatından yakın birine dayanıp dayanmadığı sorusu yöneltilen Ceylan, “Gerçek bireylere dayanıyor. Tanıdığım insanların hayatından esinlendiğim bir şey. Akrabalarımdan bir tanesi. Bu baba karakteri aslında çok ilgimi çekiyordu ve onun üzerine birinci olarak sinema yapma kanısı oluşmuştu. Bu biraz babama da benzeyen bir karakterdi aslında” dedi.
“Kırsal kesimde genel olarak toplumun çoğunluğundan farklı özellikleriniz varsa bunlar, alay edilen öğeler haline gelebilir ve çok kolay ötekileştirilebilir. Hasebiyle da aslında olumlu değerlendirilebilecek nitelikler bir cürüm olarak algılanır ve çoklukla de gizlenir o şey” diyen Ceylan, Ahlat Ağacı sinemasının doğuşunu şöyle anlattı:
“Ben, bu babayla sohbet etmeyi çok seviyordum, açık fikirli geliyordu bana. Köylülerin ona hiç hürmet duymadığını hatta alay ettiklerine şahit oluyordum. Babamda da benzeri şeyler olduğu için evvelce, oralardan bir sinema yapabilir miyim diye düşünürken oğlu aklıma geldi. Çanakkale’de mahallî bir gazetede çalıştığını biliyordum. Çok sohbete katılmazdı, biraz kapalı bir çocuktu. Bana babanla ilgili hatırladığın şeyleri muharrir mısın, tahminen sonra bir sinema yaparız dedim. Sonra da unuttum, bir senaryo üzerine çalışıyordum. Derken ondan bir metin geldi 80 sayfa kadar. Ben bunu okur okumaz çok beğendim. Beni çok uygun anladığını, hatta onun ötesine geçen bir boyut eklediğini, çok dürüst ve itiraflarla dolu bir metin yazdığını gördüm ve şaşırdım. O anda öbür senaryoyu bırakıp, bunun üzerine çalışmaya karar verdim.”
“BÜTÜN HAYATIM BOYUNCA KENDİMİ YALNIZ HİSSETTİM”
İtalya’da okuyan bir Türk öğrencinin, 2008 yılındaki Cannes Sinema Festivali’nde Üç Maymun sinemasıyla “En güzel yönetmen” mükafatını alırken, “Benim yalnız lakin hoş ülkeme adıyorum” kelamını hatırlatarak, “Siyaset üstü sorumak istiyorum. Biz neden yalnızız?” sorusuna Nuri Bilge Ceylan, şu cevabı verdi:
“Ben bütün hayatım boyunca kendimi yalnız hissettim. Bu Türk olmakla, orada yaşamakla ilgili bir şey değil. Benim ruhum o denli. Her vakit yabancı hissediyorum kendimi. Aklı başında her insanın da o denli hissetmesi gerekir üzere geliyor. Dünya o denli bir şey bununla baş etmeye çalışıyorum. Sanat da benim için en kıymetli bir katalizör oldu. Cürüm olarak algıladığım farklılıklarıma katlanabilmemi sağladı. Yabancılık hissetmem baki. Benim için bunun Türklük ile alakası olduğunu düşünmüyorum. Kendi ruhunuzda arayın, dışarıda aramanın yararı yok. Ülke, kültür, AB, kendi içinizde çözmeniz gerekir. Kültürel bir şey de varsa baht olarak kabul edeceksiniz. İnsanın içindeki melankoliye bir deva bulmak lazım. “
“İYİ SANATIN HER VAKİT BİRAZ ARİSTOKRAT YAPISI VARDIR”
Filmlerinin elitist bulunduğu tarafındaki tenkitler için de Ceylan, her çeşitten görüş olduğunu, bunları olağan karşılamak gerektiğini, direktörlerin övgülere de yergilere de çok takılması durumunda sinema çekemeyeceği söyledi.
Bir İtalyan’ın, “Türkiye’de elitist görülen sinemanın açıklaması şu formda mi: üst düzeyde eğitimli, aşikâr bir sanatsal birikime sahip insanların beğendiği, anladıklarını tabir ettiği ama gişe başarısı düşük bir sinema olarak mı gözükmekte” halindeki sorusuna Ceylan, “Gişede çok başarılı sinemalar değil. Sanat sinemaları içinde tekrar de daha güzel. Olağan sanat sineması 20-30 bin civarındayken, bizimki de 250 ila 300 bin yapıyor. Türkiye’de çok büyük gişe yapan sinemalar var. Büyük uçurum var. O dediği manada elitistlik, aşikâr bir manada, biraz sinema kültürü, bu tip sinemalara aşinalık, biraz merak gerektiriyor o manada bir aristokrat bir yapısı var. Düzgün sanatın her vakit biraz aristokrat bir yapısı vardır. Öteki devası de yok” cevabını verdi.
Ceylan, Türk sinemasını âlâ bulduğunu ve son periyotta izlediği “Aidiyet” sinemasını çok beğendiğini belirtti.
MÜHENDİSLİKTEN SİNEMAYA GEÇİŞTE ASKERLİĞİN ETKİSİ
Ceylan, mühendislikten sinemaya yaptığı geçişe yönelik bir soru üzerine ise şöyle konuştu:
“Mühendislikten çok büyük kararsızlıklar ve düşünceler oldu. Ben külfetin insan hayatında çok kıymetli olduğunu düşünüyorum. Büyük kararlar, ekseriyetle büyük dertler akabinde alınabiliyor. Askerlik periyodu benim için öyleydi. Büyük kararsızlıklarım vardı. Mühendis olarak çalışmak istemediğimi biliyordum. Hayatta ne yapmak istediğimi bilmiyordum ve o sırada mecburî bir şey, beni düşünmek zorunda bırakmayan bir şey yani askerlik çok uygun gelmişti. Ve o devir çok kitap okudum. Bu büyük kararsızlıklar ve zahmetler, büyük bir karar almama neden oldu. Bu karar da sinema oldu. Sinema bana güzel gelir üzere bir duyguya kapıldım, biraz da okuduğum kitapların tesiriyle. Askerlik, kendi özünde olan niteliklerden değil, daha çok benim muhakkak dönemime tekabül ettiği için, insanı düşünmek zorunda bırakan uzun boş vakitler bırakması prestijiyle yararlı oldu.”
AHLAT AĞACI FRAGMANI