Değeri 5 milyon lirayı aşan konutlar için yürürlüğe giren ‘değerli konut vergisi’nde binlerce mükellef yahut mümkün mükellef telaş içinde ne olduğunu anlamaya ve hukuk çerçevesinde haklarını muhafazaya çabalıyor.
Dünya Gazetesi muharriri ve vergi uzmanı Zeki Gündüz, çok sayıda mükelleften gelen sorulardan hareketle bu mevzudaki soruları yanıtladı.
İşte soru karşılıklarla ‘değerli konut vergisi‘ uygulaması…
1. İtiraz için 15 günlük müddet ne vakit başlayacak?
Şu anda www.tasinmazdegerleme.tkgm.gov.tr sitesinde TC kimlik numarası girilerek bir değerleme varsa görülebiliyor. Bu siteye girmek tebellüğ etmek manasına gelmiyor. Kanun hem internet sitesinde ilan edilir, hem de ilgilisine ayrıyeten bildiri edilir, diyor. Lafzından, internet sitesinde yapılan ilanın, bildirim olmayacağını anlıyoruz. İnternet sitesinde ilan, Tebligat Kanunu’na nazaran e-tebligat da sayılmıyor. Gerçek şahsa tebligat, Tebligat Kanunu’na nazaran ya elden yapılmalı ya da kişinin e- Tebligat sistemi varsa, UETS üzere, sistem üzerinden tebligat yapılmalı.
Dolayısıyla itiraz için 15 günlük müddet tebligattan itibaren başlayacaktır.
2) Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’ne tebligattan itibaren yazılacak itiraz dilekçesinde neler olmalı?
İlgilisine yapılacak bildirimin değerleme raporu ile birlikte olup olmamasına nazaran itiraz yordam ve biçimi tartışılabilir:
a- Bedel bildirimi değerleme raporu ile birlikte yapılırsa;
Değerleme raporunda ele alınan konuların iktisadi, ticari ve teknik icaplara neden uygun olmadığı, rapor içeriğine neden katılınmadığına ait idari itiraz yazılı biçimde yapılmalıdır.
b- Kıymet bildirimi değerleme raporu olmaksızın yapılırsa (ki gördüklerimiz bu halde;
Bu durumda, müstenidat raporu da isteyen ve genel sözlerle pahanın neden gerçeği yansıtmadığını tabir eden bir dilekçe ile itiraz yapılmalıdır. Temel münasebet, idari sürecin yapılış yöntemindeki eksiklikler, yazılılık asıllarına uyulmaması, münasebetin bildirim edilmemiş olması, takdir hakkının kullanımı açısından itiraz kurgusu yapılabilir.
Her iki halde de, değerlemenin ve tespit edilen ünite pahanın neden gerçek olmadığı her maddi vakıa özelinde ayrıyeten ele alınmalıdır.
Emlak vergisi beyan değeriniz
Bu mevzuda sizin tarafınızdan yahut mahallenizden biri tarafından açılmış dava/davalar varsa o davada bilhassa Yönetimin savunma argümanları, belgenin tamamı ve kararlar işimize yarayacaktır.
Emlak Vergisi için yapılan takdir de rayiç bedeli belirlemeye dönüktü. Emlak piyasasının, iktisadın canlı olduğu bir devirde belirlenen, o gün için ihtilaflara sebep olmuş bir değerlemenin kat be kat üzerinde bir değerleme, hele de bugün ki ekonomik şartlarda ve gayrimenkul piyasası kaidelerinde, mantıkla izah edilemez.
– Yakın vakitte oluşan emsal bir satışın bedeli.
– Emsali konutların satış ilanlarında talep edilen bedel.
– Yakın vakitte almışsanız konutun alım bedeli.
– SPK onaylı bir gayrimenkul değerleme şirketine yaptırılacak değerleme(çok acil değil-telaş etmeyin),
– Edinebiliyorsanız emsal konutlar için yapılmış değerleme raporları,
– Kredi kullanıldı ise bankanın değerleme raporu,
– Sigorta şirketince belirlenen kıymet,
vb. akla gelebilecek her türlü doküman, argüman kullanılabilecektir.
Bu evrak ve argümanların tamamı açılacak davalarda da kullanılacaktır. Bu evrak ve bilgi tipi argümanlar yanında çok sayıda tarz ve temele ait (Anayasal ve yasal) argümanın da mevcut olduğunu düşünüyorum.
3) Bir değerleme de ben mi yaptırmalıyım? Ne vakit?
Gerek birinci itiraz, gerek TKGM muhatap alınarak açılacak dava ve gerekse vergi mahkemesinde açılacak davada birinci etapta sizin de bir değerleme raporu sunmanız mecburî değil. Bu nedenle telaş etmeyin. Davaların her basamağında her türlü kanıt yahut argümanı paylaşabiliriz. İtiraz evresinde TKGM’nin sizin yaptıracağınız değerlemeyi dikkate alacağını sanmıyoruz. 15 gün içinde yapılacak bir itirazda yüzbinlerce (200.000 civarında olması kestirim ediliyor) mükellefin bu değerlemeleri yaptırabilmeleri zati mümkün değil.
İdarenin de bu kadar kısa müddette bu değerlemeleri sağlıklı bir halde yapmış ya da yaptırmış olması mümkün görünmüyor. İnşallah tüm (Yasama, Yürütme, Yargı) kurumlarımız büyük bir olgunluk ve soğukkanlılıkla sıkıntıyı ele alır da geçmişte Varlık Vergisi uygulamalarının yarattığı üzere travmatik bir emsal yaratmayız.
4) İtiraz üzerine yönetimin cevabı
İtirazdan sonraki 15 günlük müddette bu itirazın TKGM tarafından sonuçlandırılması gerekiyor. Yönetimin yanıtı itiraz eden konut sahibine tekrar bildiri edildiğinde,
Yasaya nazaran, yapılan değerleme “kesinleşiyor”.
5) Danıştay 9. Dairesi’nin Kararı
Bu vergi, emlak vergisi ile birebir değil, fakat vergi matrahının oluşum sürecini biraz emlak vergisindeki arsa ünite fiyatı belirlemesine benzetmek mümkün.
Emlak vergisi arsa ünite fiyatı ile ilgili de 2013 yılında AYM kararı ile vergi mükellefleri dava açma hakkına sahip olmuşlardı ve dava nasıl açılacak hayli tartışılmıştı. Günün sonunda Danıştay 9. Dairesi, emlak vergisi bedelinin hesabında temel alınan arsa ünite kıymetine dava
açılacaksa, davanın, belirlenen ünite bedelinin ilanından yani katileşmesinden evvel açılması gerektiği münasebeti ile birinci mahkeme kararlarını bozmuştu.
Söz konusu içtihadın içeriği şu halde: “ …belirlenen arsa ve arazi minimum metrekare birim
değerlerinin katileşmesinden evvel yönetime yazılı müracaat sonucu verilen karşılıktan yahut rastgele bir halde öğrenildiği tarihten itibaren 2577 sayılı Kanun’un 7.maddesinde yer alan 30 gün olan genel dava açma mühleti içinde kelam konusu sürecin iptali istemiyle dava açmaları gerekmekte olup kelamı edilen kıymetlerin katileşmesinden sonra dava açma imkanı bulunmamaktadır”.
Bu tartışmalardan hareketle maddede bahsi geçen mühletlerin geçmesiyle yani 15 gün içinde itiraz edilmez yahut yapılan itiraza ret yanıtı üzerine DKV ne temel olacak konut kıymetinin “kesinleşme”sinden bahsetmek mümkün görünüyor. Katılaşan kıymet, vergiye tabi ekonomik-rakamsal değer/baz/matrah olacaktır.
Şayet Danıştay bu olayda da benzeri yorum yapacak olursa davanın, tebligatı alır almaz 15 gün içinde açılmış olması en inançlı yol üzere görünmektedir.
Ancak hukuken bakıldığında Danıştay’ın üstteki kararına hiç bir halde katılmamız mümkün olmadığı üzere, bu kararın yarattığı paranoya ile hukuksal bir kıymetlendirme yapmayı gerçek bulmuyoruz.
Çünkü bu paranoya ile hareket edildiğinde açılacak davalar konusu içinden çıkılamaz bir hal alıyor. Şayet şimdi katılaşmadan dava açılırsa bu kere mahkemenin katılaşmamış idari sürece dava açılamaz münasebeti ile reddetme ihtimali yüksek. Hal bu türlü olunca ne olur ne olmaz diye iki defa katılaşmadan bir kere katılaştıktan sonra bir de beyan üzerine olmak üzere dört dava mı açacağız?
Bu nedenle bu kararları biliyor olmakla birlikte Türk Yargısına güvenmekten öbür yapacak bir şeyin olmadığını düşünüyoruz. İtirazınızı yapın. İtirazınız reddedilir ve size bildiri edilirse karara karşı dava açın.
6) Dava yoluna gitmek için idari itiraz mecburî mudur? Dava nasıl açılabilir?
Yasanın lafzında itiraz tarzının dava açma bakımından mecburî müracaat olarak düzenlenmediğini yorumluyoruz. Bu görüşten hareketle, bedel bildiriminin bildiriminden itibaren 30 gün içinde (İdare Mahkemesi’nde, idari sürece karşı dava açıldığına nazaran neden 60 günde değil denilebilir, adapla ilgili ihtiyatlılık ve bir an evvel yol alma tasasından bunu tavsiye ediyoruz) itirazın sonucunu beklemeksizin, rapor ile ilgili olarak idari yargıda dava açması yoluna gidilebilir.
İtiraz yapıldı ise itirazın reddi kararının bildirimi üzerine de 30 gün içinde dava açılması yerinde olacaktır.
7) Dava nerede açılacak?
Burada bir tartışma alanı değerlemeye temel raporların idari yargıda mı yoksa isimli yargıda mı dava konusu edilmesi gerektiği istikametinden yapılabilir. Hukukî niteliği itibariyle ilgilisi üzerinde “doğrudan sonuç doğuracak hazırlık işlemi” olan bu raporlara misal bahislerde uygulamada, örneğin riskli yapı tespitine ait özel hukuk bireyleri tarafından hazırlanan riskli yapı tespit raporu yahut engelli statüsünün tanınması açısından özel sıhhat kuruluşları tarafından verilen raporların iptaline ait uyuşmazlıklar idari yargıda görülmekte ve uyuşmazlıklar karara bağlanmaktadır. Şayet dava açıldığında yönetim mahkemesi kendisini yetkisiz görürse davayı yetkili mahkemeye gönderecek, bir hak kaybı yaşanmayacaktır.
8) Değerleme fiyatına karşı dava yeri ve muhatabı
Dava Ankara da ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü ne karşı açılacak.
9) İhtirazi kayıtla beyan yapılabilir mi?
Yasa, verginin beyan üzerine tahakkuk edeceğini karar altına almıştır. Bu durumda, bildirime ait uygulama süreci yahut değerleme raporundan bağımsız olarak beyannamenin ihtirazi kayıtla verilerek , beyanda bulunulan yer “vergi mahkemesinde” dava açılması mümkündür. Beyanname üzerinde ihtirazi kayıtla verildiği kesinlikle belirtilmelidir.
10) İhtirazi kayıtla beyan üzerine dava açmasak ne olur?
Dava açmamışsanız ve şayet mevzu Anayasaya karşıtlık temelinden karara bağlanırsa, ihtirazi beyanları sonrası dava açmayanlar ödedikleri fazla meblağları çok büyük bir olasılıkla iade alamayacaklar.
Dava birinci bildiri yahut itirazın reddi üzerine açılmış ve yönteme yahut temele ait başka argümanlar nedeniyle olumlu sonuçlanmışsa kendi beyanınıza karşı dava açmamış olsanız da bizce ödediğiniz fiyatın iadesi gerekir. Lakin o evrede Yönetim, beyana dava açılmamış olmasını münasebet göstererek ödeme yapmayabileceğinden biz beyana da dava açılmasını ve birinci açılan dava ile birleştirilmesi talebinde bulunulmasını tavsiye ediyoruz.
11) Birleştirme talebinin sonucu ne olur?
Ancak birinci mahkeme Ankara yönetim mahkemesinde ve TKGM’ye karşı açılmış, ikinci dava gayrimenkulün bulunduğu yer vergi mahkemesinde Vergi Yönetimine karşı açılmış olacağından nasıl birleştirilebileceği de başka bir tüzel tartışma bahsidir.
Bu nedenle de büyük bir ihtimalle iki başka yargı yerinde, iki farklı muhataba karşı açılmış davalar farklı ayrı devam ettirilecektir.
12) Dava açmak ödemeyi durdurmaz
İhtirazi kayıtla beyan ederek dava açtığınızda ne yazık ki tarhedilen vergi ödenmek zorundadır.
13) Beyan eder lakin ödemezsek ne olur?
Mali Yönetim beyanınız üzerine tahakkuk eden lakin ödenmemiş vergiyi takibe geçer, haciz vb yollarla tahsile çalışır.
14) Mahkemeden yürütmeyi durdurma kararı almak mümkün mü?
İhtirazi kayıtla beyan üzerine açılan davada yahut tebligat yahut itirazın reddi üzerine açılacak davalarda yürütmenin durdurulması talebinde bulunulabilir. Mahkeme yürütmeyi durdurma kararı verirse Mali Yönetimin ödenmemiş vergiyi tahsil eforu durur.
15) Yürütmeyi durdurma kararı üzerine ödediğimiz fiyat iade edilir mi?
İhtirazi beyanınız üzerine açtığınız davada yürütmeyi durdurma (YD) kararı verildi ise hukuken daha evvel ödenmiş fiyatların iadesi gerekmektedir. Lakin uygulamada Mali Yönetimin bu çeşit durumlarda, YD karalarını farklı yorumlayarak, ödememe eğiliminde olduğunu gözlemliyoruz.
16) Takdir edilen pahaya dava açmadan beyana dava açılabilir mi?
Bununla birlikte, bildirime ait uygulama sürecine ve/veya rapora dava açılmamış olur ise daha evvel emlak vergisi Takdir Komitesi Kararlarına ait açılan davalarda yapılan tartışmalardan hareketle beyan üzerine ihtirazi kayıtla dava açılamayacağı tarafında usuli bir tartışma yapılması mümkündür. O nedenle, katılaşmayı engellemek açısından, her halükârda, beyan öncesinde uygulama sürecine (değeri bildirim eden yazıya yahut itiraz sonrası gelen cevaba) karşı da dava açılmasının yerinde olacağını düşünüyoruz.
17) Beyan edilmezse ne olur?
İdare re’sen cezalı vergi tarhı yapar. Husus davaya götürüldüğünde, şayet birinci tebligatı yahut yönetime yaptığınız itirazınızı dava konusu yapmamışsanız, Danıştay 9. Dairesi kararı dikkate alındığında (katılmamakla birlikte) davayı kaybetme mümkünlüğü yüksek görünmektedir.
Değer tebligatına yahut itirazınız üzerine gelen karşılığa dava açmışsanız, davanın sonucu beyan etmemeniz üzerine yapılan tarhiyata karşı açtığınız davanın sonucuna tesirli olacaktır. Tebligata yahut itiraz üzerine gelen yanıta karşı açılmış davanın sonucunu kestirmek mümkün olmadığından beyan etmeme halinde vergi meblağında bir cezayı göze almış olursunuz.
Olumlu yanı davada aleyhinize bir karar çıkmadıkça ödemeye zorlanamazsınız.
18) Dava kazanılırsa fazla ödenen fiyat iade alınabilir mi?
Evet. Faiziyle fazla ödediğiniz meblağı iade alabilirsiniz.
19) Ömür uzunluğu yine pahalanarak verginin hesaplandığı matrah devam edecek mi?
Bir kere katılaşacak matrah her yıl otomatik olarak yine değerleme oranında artarak kullanılacak. Bu nedenle bu bahsin yargıya götürülmesi epey değerli.
20) Vergileme tekniği değişebilir mi?
Değişebilir. Bunun manası, portföy bedeli 5 milyonu aşan gayrimenkul sahiplerinin tamamının vergi kapsamına alınmasıdır. İkinci etapta, bu vergi bu formuyla oturtulduğunda çok büyük bir ihtimalle bu türlü bir değişiklik yapılabilecektir.
BİR UYARI
Bir sürpriz de Emlak Vergisinde yaşanabilir
Emlak Vergisi rayiç bedel üzerinden alınmaktadır. Bir diğer vergi için belirlenen ve rayiç bedeli olduğu tabir edilen bu bedel çok büyük bir ihtimalle emlak vergisi için de kullanılacaktır.
TARTIŞILAN KIYMETLİ KONUT VERGİSİ
07.12.2019 günlü Resmi Gazete’de yayımlanan “Dijital Hizmet Vergisi Kanunu İle Birtakım Kanunlarda Ve 375 Sayılı Kanun Kararında Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile getirilen vergilerden biri olan “Değerli Konut Vergisi” Türkiye hudutları içinde bulunan ve bina vergi pahası yahut Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nce belirlenen pahası beş milyon Türk Lirası’nı aşan mesken nitelikli taşınmazları kapsıyor.
Bu vergi, belediyelerce emlak vergisi pahası 5 milyondan üst belirlenen yahut bedeli Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nce (TKGM) yapılan yahut yaptırılan değerleme sonucu beş milyondan üst olarak tespit edilen meskenlerin kıymeti üzerinden alınacak.
MATRAH (Meskenin Değeri) VERGİ ORANI
-5.000.000 TL ile 7.500.000 TL ortasında olanlar Binde 3
-7.500.000 TL ile 10.000.000 TL ortasında olanlar Binde 6
-10.000.000 TL’yi aşanlar Binde 10